In de beukende regen en snoeiharde wind staat een man met een paraplu en kaplaarzen in de vers afgegraven grond. Afgelopen week werd 1,3 hectare aan de Koolmansdijk bij Lievelde, ontdaan van de verstikkende, voedselrijke bovenlaag. Theo Klein Gebbink wijst mij op de scherpe grens van de donkere, fosfaatrijke bovenlaag en de arme lemige zandgrond daar onder. Hij klapt zijn paraplu even dicht en wijst met de punt naar een donkere streep die dwars over het veld heen loopt. ‘Daar loopt een gedempte sloot, die niet uitgegraven mag worden. Anders trekt hij al het water weg’.

Nieuwe natuur

In het kader van natuurcompensatie voor de nieuwe N18, laat Rijkswaterstaat gebieden omvormen tot natuur. Staatsbosbeheer is blij met de omvorming, omdat de Koolmansdijk, bekend om zijn uitgestrekte en zeer zeldzame blauwgrasland, met 1,3 hectare erbij nog robuuster wordt. Hoe groter het natuurgebied, hoe makkelijker het is om een evenwichtig systeem te krijgen. Hoewel de enorme graafmachines in eerste instantie niet lijken te passen in het kwetsbare natuurgebied, verbaas ik mij over de voorzichtigheid en finesse waarmee gewerkt wordt. Theo begeleidt al ruim een week de werkzaamheden, geholpen door zijn fascinatie voor het gebied en jarenlange ervaring bij dit werk. Hij steekt zijn hand schuin omhoog, ik had het bijna niet door. Maar de machinist van de graafmachine reageert alert en laat de machine iets schuin omhoog afgraven. Zo wordt de kop (een verhoging in het land) niet per ongeluk afgeschraapt.

‘Maagverkleining’

Het kijkt heel nauw. Een paar centimeter meer of minder en er blijft óf te veel voedselrijk materiaal achter, of er wordt teveel van de oude bodem afgegraven. De donkere laag, de bouwvoor, is al bijna helemaal weggehaald. Daaronder ligt een gelige bodem vol ijzervlekken. Nog een aantal tientallen vierkante meters. En dan? Helaas is het niet zo simpel dat de zeldzame bloemen nu meteen de grond uit schieten. Omdat het terrein tientallen jaren te veel voedingsstoffen heeft gekregen ten behoeve van mais- en grasteelt, was deze noodingreep nodig. Misschien kun je het vergelijken met een maagverkleining. Een ingrijpende operatie om een grote slag te slaan, maar dan ben je er nog niet. Er moet nog steeds worden gelijnd.

Snel herstel

Jaarlijks zal deze 1,3 hectare grasland vanaf nu worden gemaaid om voedingsstoffen verder af te voeren, net zoals gebeurt in de rest van de Koolmansdijk. Theo verwacht dat over 5 à 10 jaar Parnassia en orchideeën zullen verschijnen. Dat lijkt lang, maar voor de natuur is deze gedaanteverandering uitzonderlijk snel. Het laat het grote herstellend vermogen van het Achterhoekse natuur zien en de enorme potentie van deze terreinen. De verwachting is dat op veel meer plaatsen in de Achterhoek zich een schat bevindt in de bodem. Verstopt onder landbouwgrond, smachtend naar een ander compensatieproject.

Meer informatie?

Kijk hier voor meer informatie over natuurcompensatie voor de N18. Bezoek ook eens de blog van Wim Zoeteman voor mooie beelden en verhalen over de Koolmansdijk.