www.boswachtersblog.nl/ Drenthe

Gastblog Marten van Dijken: poepen in de Drentsche Aa

15 mei 2020 Marten van Dijken in Drenthe
Het Poepenhemeltje in de Drentsche Aa

Marten van Dijken heeft een bijzondere blik op de natuur. Vanuit het Staatsbosbeheerkantoor in Balloo, vanuit zijn tuinkamer aan de Beilerstraat in Assen of vanuit zijn hut in een boomgaard net buiten de stad deelt hij dit graag met jou. Vandaag deel 3: we leven vandaag de dag in onzekere tijden, maar dat is zeker niet voor het eerst. Het Poepenhemeltje, een klein schansje net buiten Assen, getuigt nog van het rampjaar 1672.

Dit stukje begon totaal anders toen ik het een tijdje terug schreef. Niet wetend dat bij het verschijnen van dit blog Nederland, en de hele wereld, in grote onzekerheid zou verkeren. We zitten met elkaar in een situatie die bijna niet voor te stellen is. Het jaar 2020 zal de lesboeken ongetwijfeld in gaan als een rampjaar. Net als bijna drieënhalve eeuw, maar dan om heel andere redenen. Rampen waar je nu nog de sporen van kunt vinden, net buiten Assen.

Rampjaar

Het is 1672, en het is maar goed dat er nog geen tv was. Je wist van gekkigheid niet meer naar welke zender je moest kijken. Van alle kanten werd ons land aangevallen. In Drenthe zullen slechts enkelen op de hoogte zijn geweest dat de Engelsen vanuit het westen, de Fransen uit het zuiden en de Duitsers uit het oosten ons lieve deltalandje aanvielen. Ja later, veel later, hoorden of leerden we op school hoe de vork precies in de steel zat. Het volk was redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos, zoals je vaak hoort zeggen over dit Rampjaar.

Poepen in Drenthe

Wij hier in Drenthe kregen te maken met de Duitsers uit de bisdommen Münster en Keulen. Zij werden ook wel de Poepen genoemd, zoals wij bij hen de kaaskoppen heten. Met een flink leger, de nodige kanonnen en schietgeweren trok de bisschop op vanuit de imposante stad Münster. Niet in pij en met mijter, maar naar alle waarschijnlijkheid zwaar geharnast. Hij sloeg tijdens zijn veldtocht zijn tenten op diverse plekken in de provincie op. Het was vast een schouwspel: een bont gezelschap met allerhande uniformen dat zwaar oorlogstuig op kleine wieltjes over de zandpaden trok. Dwars door moerassen en heidevelden, langs kleine dorpjes, waar de angstige dorpelingen huis en haard achterlieten en zich verscholen in de struiken.

De bisschop van Münster
De Bisschop van Münster Christoph Bernhard von Galen, ook bekend als Bommen Berend, slaat zijn kamp op bij wat later het Poepenhemeltje wordt genoemd.

Het bed van de Duitsers

Tussen Balloo en Assen, vlak bij Deurze, houdt de meute stil. Daar wordt een schansje opgeworpen. Dit schansje krijgt de schitterende naam Poepenhemeltje, vrij vertaald ‘het bed van de Duitser’. Aan de oostkant is het Poepenhemeltje bereikbaar via een knuppelpad vanaf de Drentsche Aa. Overigens is dit het verhaal vanuit de overleveringen. Anderen trekken deze lezing in twijfel. Er is nooit definitief uitsluitsel gegeven over wie gelijk heeft, maar ik ga graag even mee met het volksverhaal.

Want wie midden in het Poepenhemeltje staat, waant zich moeiteloos 300 jaar terug. En met je ogen op een spleetje, het liefst ‘s morgens vroeg met de optrekkende mist en de velden vol met dauw, als het stil is, zonder de last van de liederen van de stad, ontwaar je midden in het kleine schansje de contouren van een hoge tent en hoor je de bisschop snurken. Verscholen achter het wallichaam van de kleine schans turen gehelmde soldaten met hun musketten de drassige en weidse omgeving af op onraad. Bij de ingang houden naast de twee forse eiken twee even forse hellebaardiers met hun hellebaard trouw de wacht. En erbuiten in het bos, staan verscholen tussen hulst en vlier de kanonnen en zitten op boomstronken de soldaten rondom vuurtjes met kookpotten. Ze wachten op wat komen gaat, het is begin augustus 1672. In de verte ligt Groningen…

reageren

geef een reactie

  • Jan
    11 juni 2020 om 20:57

    Wat weer een prachtig verhaal geschreven vanuit jouw bruisende natuurhart. Ik had het voorrecht om na maandenlange regenval op de eerste droge dag -27 feb 2020 – hier om 900 uur al een kijkje te nemen. Wat mijn oog toe zag was amper te bevatten: staande op het kleine schansje stroomde voor mij een kolkende watermassa die helemaal reikte tot aan het hoger gelegen Kamsheide. Wat was het geval: het Deurzerdiep was namelijk van een klein stroompje veranderd in een woest kolkende en ruim 500 m brede rivier. Het complete stroomdal was van het Amelterbos tot Kampsheide overstroomd omdat vanuit de hogere delen van Drenthe enorme watermassa,s hun weg richting Loon vonden. En met iets toegeknepen ogen dacht ik toen aan het door jou meesterlijk vertelde verhaal van Bommen Berend.
    Tegen 12 uur die ochtend vernam ik dat ik die dag een zeer unieke fotoserie had gemaakt, omdat toen pas de stuw naar het Loonerdiep geheel werd open gezet zodat het water weer ging zakken.
    En nu tijdens deze derde grote droogte op rij vraag ik me geregeld af:
    Waarom niet toen al overal de stuwen gesloten gehouden? Wat hadden we dan veel kostelijk hemelwater kunnen opslaan en dit gebied veel langer nat kunnen houden.

    • Marten Van Dijken
      12 juni 2020 om 08:38

      Ja Jan, klopt het Deurzerdiep was daar idd enorm buiten haar oevers getreden en wat zou het geweldig zijn om dat water langer vast te houden.
      Maar zoals je weet in ons piepkleine landje spelen er allerlei belangen en hebben nog meer belanghebbenden een stem..
      was het maar zo simpel… maar nee , dat water moet zo snel mogelijk weer weg, liefst vandaag nog

  • Bert
    3 juni 2020 om 23:44

    Mooie column Marten. Even je ogen dichtdoen na het verhaal en je ziet het voor je gebeuren…. Kijk uit naar je volgende epistel. Blijf ons verrassen

  • Ireen W. van der Knoop
    18 mei 2020 om 01:47

    Marten van Dijken meesterlijk verteller als het over de natuur (en in dit artikel ook de cultuur gaat). ik ken het Poepenhemeltje en zijn toelichting is een monumentje voor hetgeen daar vermoedelijk is voorgevallen in 1672. of het echt gebeurd is of niet is minder relevant dan de sfeer die Marten met zijn verhaal oproept. ik krijg associatie met plaatsen als Bourtange.

    • Marten
      18 mei 2020 om 20:55

      Dank voor je compliment Ireen, ja verdroomd meegaan in een volksverhaal is leuk.

      Marten

  • je vriendje
    17 mei 2020 om 11:22

    heel mooi geschreven en mooi om te lezen> Top

    • Marten
      18 mei 2020 om 21:00

      de boswachtersblog reikt dus 2500 km ver.
      van het land van vos en das naar het land van wolf en beer 🙂
      Bommen Berend is nooit daar geweest, Berend wel

      Marten

  • Egbert
    15 mei 2020 om 19:39

    De benaming ‘Poepen’ is waarschijnlijk ontstaan als een locale verbastering van het Duitse woord ‘Bube’ = jongen. Soldatenjongens.

    • Piet Westbroek
      15 mei 2020 om 22:48

      Dank Marten. Deze geschiedenis nooit eerder gehoord of gelezen. En dan te weten dat wij Drenthe nogal eens ‘aan doen’ en veelal neerstrijken op natuurkampeerterrein Borger. Juist ja, bij Martijn ! Ook zo’n aardige kerel en tevens eveneens een ‘geboren boswachter’ !!

      Het is idd niet onmogelijk dat er sprake is van een locale verbastering. Egbert kan wel eens gelijk hebben. Hoe dan ook boeiend !!

      Nu we toch met elkaar ‘historie beschrijven’ hier nog een aardige. Wellicht niet het grondgebied van Staatsbosbeheer maar in Noord Limburg thv Arcen ligt de Fossa Eugeniana. Een nooit afgemaakt gegraven kanaal tussen Rijn (Duitsland) en Maas.

      Een en ander speelde zich af ook in de middeleeuwen. 1626 om precies te zijn.

      Bij Arcen oa net over de grens (Walbeck) zijn prachtige resten te zien van dit, met de hand gegraven, kanaal te zien. goeddeels droog maar hier en daar water.

      Ga even zitten op het bankje en lees de info op de borden. Je ‘proeft-de-tijd-van-toen’

      Het is mij opgevallen dat de Fossa Eugeniana weinig bekendheid geniet vandaar even onder de aandacht.

      …Enne,,, vanaf natuurkampeerterrein De Cokse Heide goed bereikbaar !

    • Martenm
      18 mei 2020 om 21:04

      ik zie dat ik maar op 1 kan reageren ,dan voor beide bedankt voor jullie reacties .
      zoals je aangeeft Piet overal in het land zijn prachtige schatten uit het verleden te zien.
      in beeld soms herkenbaar of anders bewaard in verhalen van toen, vaak met de mooiste namen.

i

Mis geen enkel bericht van dit boswachtersblog