Kuinderbos: biologische boer Hakvoort en boswachter Harco Bergman

Staatsbosbeheer is in en rond het Kuinderbos in samenwerking met de aangrenzende biologische boer Hakvoort gestart met een bijzonder project. Hierin bieden landbouw en natuurbeheer elkaar de helpende hand. De combinatie van biologische melkveehouderij en akkerbouw met agroforestry is een vorm van natuurinclusieve landbouw en werkt in wederzijds belang. Het biedt tal van voordelen voor milieu, productie, natuur en landschap. Sinds 9 juni lopen er koeien in een deel van het Kuinderbos.

Voor een periode van zes – maar wellicht 12 jaar wordt ervaring opgedaan met deze werkwijze die erg in de belangstelling staat. De bijdrage van Staatsbosbeheer bestaat uit begrazing van 21 hectare van het Kuinderbos door Jersey runderen. Het doel is meer variatie te krijgen voor een grotere biodiversiteit. Daarnaast het aanpakken van verruiging en het beperken van maaibeheer.

Staatsbosbeheer is benaderd door 3 biologische veehouders om samen te gaan werken. Veehouders Jelle Hakvoort, Joost van Middelaar en Gerard Keurentjes hebben een heel eigen kijk op de duurzaamheid van de landbouw. Ze gooien het roer om en zijn hierin ware pioniers. Ze planten singels met bomen op hun kavels. Die houden het vocht beter vast en in de bladeren zitten veel mineralen. In de herfst kunnen hun dieren hiervan eten. Bovendien dienen de windsingels om winderosie te voorkomen. Bij warme zomers bieden de bomen juist weer  schaduw aan hun veestapel en gaan verdamping van vocht uit de bodem tegen.

Vernieuwend is natuur inclusief; de andere kant van de boom

De werkwijze is gestoeld op het boek ’vernieuwende landbouw‘ van de Amerikaan Mark Shepard. Bij deze vernieuwende landbouw zijn bomensingels heel belangrijk. Bomen dragen vruchten zoals tamme kastanjes. Van de vruchten kan meel gemaakt worden wat erg voedzaam is. Wilgenblad bevat dezelfde stoffen als aspirine en de dieren eten er graag van als ze zich even minder goed voelen. Elzen zijn in staat om stikstof uit de lucht te halen en in wortelknolletjes te binden. Zo is dat beschikbaar voor andere gewassen. Berken groeien snel, als je takken en stammen versnippert en de stukjes hout verspreidt op landbouwgrond stimuleer je de schimmeldraden van bepaalde paddenstoelen en verbeter je de grond. Ze kunnen sporenelementen beschikbaar maken voor de gewassen.

Er zijn in de aangrenzende bosrand veel essen omgezaagd vanwege de essentaksterfte. We hebben veel struiken terug geplant om natuurlijke overgangen naar de landbouwpercelen te creëren. Hiervan profiteren insecten, bosrandvogels en kleine zoogdieren.

In het Kuinderbos komt de bijzondere argusvlinder voor, een soort die op de rode lijst staat van bedreigde diersoorten. Er werd gemaaid om deze vlinder een goed leefgebied te bieden, de verwachting is dat de koeien dat ook prima kunnen.

Belang van gezond bodemleven

Gezond bodemleven is van cruciaal belang voor duurzame landbouw. Jelle, Gerard en Joost werken met een mengsel van 7 soorten gras en 7 soorten kruiden, een waar saladebuffet voor hun koeien. Daar zitten soorten gras tussen die diep wortelen en in droge perioden nog steeds blijven groeien. Maar ook bijvoorbeeld chicorei, een plant die bekend staat vanwege de werking als een natuurlijk ontwormingsmiddel. In stallen met grote veestapels worden de dieren regelmatig behandeld met kunstmatige ontwormingsmiddelen. Residuen worden via de mest uitgepoept en worden middels mestinjectie in de bodem gebracht. Grondwormen en ander bodemleven die heel belangrijk om de bodem vruchtbaar te houden, hebben hier last van. Mark Shepard geeft aan dat een gezond bodemleven cruciaal is voor duurzame landbouw en een goede productie zonder kunstmest mogelijk maakt.

Dassen

In mijn vorige blog heb je over de dassen kunnen lezen die sinds 3 jaar in het Kuinderbos leven. De koeien van biologische boeren lopen van maart tot november buiten in de wei. De koeienvlaaien zijn voor de dassen een tafeltje dekje om aan voedsel te komen. Er zijn twee bekende dassenburchten waarop drie dassen zijn vastgelegd door wildcamera’s. In samenwerking met de Stichting Das en Boom waren vanaf oktober 2019 negen jonge dieren gehuisvest in een ren. Hun ouders zijn namelijk in het verkeer omgekomen. Zo konden ze eerst wennen aan de nieuwe omgeving. Begin januari zijn gaten in de ren geknipt zodat de dassen opgenomen konden worden in de al bestaande groep. Hierdoor wordt de genetische variatie in de hele groep vergoot.

Insecten

Naast de bomen op de agrarische gronden, het saladebuffet op de akkers, de natuurlijke begrazing in het bos stimuleert de aanplant van struiken als Gelderse roos, liguster, lijsterbes en rode kornoelje het insectenleven in het bos en op de akkers. Het belang van het insectenleven wordt erg onderschat maar is cruciaal is voor leven op aarde. Ze bestuiven bijvoorbeeld bloemen, fruit, peulvruchten en andere voedselgewassen.

Excursies

Nieuwsgierig geworden? Deze zomer gaan we excursies verzorgen vanaf Natuurkampeerterrein De Veenkuil. Daarbij  brengen we ook een bezoek aan de boerderij van Jelle Hakvoort. Zo kun je kennis maken met zijn Jersey koeien, het saladebuffet en de natuurlijke overgang van landbouw naar natuur.