Dorpsbos Kolham.

Gewapend met een regenjas, laarzen en een frisse moed loop ik op een druilerige donderdagmorgen het gebied in van het dorpsbos van Kolham. Of nou ja, een bos kan je het eigenlijk niet meer noemen. Het is namelijk een enorme kale vlakte met een ravage van afgezaagde stammen, takken, naalden en houtsnippers.

Het gevaarlijkste bos van de provincie

Het gevaarlijkste bos van Groningen werd het ook wel genoemd: het fijnsparrenbos bij het dorp Kolham. Een geliefd bos bij het dorp en wijde omgeving. Een mysterieus, donker bos dat bijzondere paddenstoelen herbergde en naast mensen ook geliefd bij vele dieren.

In 1990 is het bos aangeplant op wat voorheen landbouwgronden waren. In die tijd kwam houtteelt bij boerenbedrijven op. Gronden werden tijdelijk bebost met soorten die binnen relatief korte tijd geoogst konden worden. Daarom werd in het huidige dorpsbos van Kolham het centrale deel van het gebied aangeplant met fijnspar en ten oosten en westen met een brede strook populier.

Factoren van achteruitgang

In 2016 is het eigendom van het bos overgedragen aan Staatsbosbeheer door de provincie Groningen. Het beheer van het bos ligt bij de inwoners van Kolham, verenigd in het ‘Kolhamster Mainschoar’. Volgens het beheerplan uit 2016 werd er naar een geleidelijke omvorming van naaldbos naar gemend loof-en naaldbos toegewerkt. Maar door een optelsom van achterstallig onderhoud, zeer droge jaren, gevolgd door soms natte winters, zware voorjaarsstormen en het kevertje de letterzetter, ging het steeds slechter met het sparrenbos.

Letterzetter

De letterzetter is een bruin kevertje van ongeveer een halve centimeter groot. Het beestje heeft het vooral gemunt op fijnsparren, maar lust ook lariks, zwarte den, zilverspar en andere naaldbomen. Maar, hoe kan zo’n klein beestje zo’n enorme ravage aanrichten?

Dat zit zo: de letterzetter is niet nieuw in ons land. Normaal gesproken valt het kevertje voornamelijk zieke of verzwakte bomen aan. Een gezonde boom kan zich over het algemeen best verdedigen tegen een keveraanval door hars aan te maken en de kevers te verjagen. Maar als een boom verzwakt is, (door stormschade of droogte bijvoorbeeld) is het een makkelijke prooi. Bij gebrek aan gezonde bomen of een grote plaag, vallen de beestjes ook gezonde bomen aan. Ze krijgen hierbij dan hulp van een schimmel.

Graven en eten

Het mannetje letterzetter zoekt een boom uit en begint een kraamkamer te graven. Wanneer hij hiermee klaar is, scheidt hij een stofje uit dat vrouwtjes lokt. Hij graaft daarna verder om gangen te maken waar het vrouwtje de eitjes in kan leggen.

Wanneer de larven uit de eitjes kruipen, eten ze hun buikjes vol door zich al etend voort te bewegen. Hierdoor ontstaan er bijzondere patronen. Op deze manier worden de sapstromen van de boom onderbroken en sterft de boom af.

Omvallende bomen

Het dorpsbos werd door omvallende bomen te gevaarlijk en ontoegankelijk voor bezoekers. Daarom is er, met pijn in het hart, besloten om het sparrenbos te kappen en is er een nieuw plan gemaakt voor het bos.

In dit nieuwe bosgedeelte is gekozen voor een grote variatie aan boomsoorten met een hoge natuurwaarde en die goed bestand zijn tegen toekomstige klimaatveranderingen. Zo’n 65.000 bomen en struiken worden er aangeplant.

Toekomst

Het regent nog steeds en ik baan me een weg door de modderige ondergrond. Ik heb een mooi doel: ik zoek overblijfselen van de fijnsparren waar je kan zien dat de letterzetter aanwezig is geweest, zoals stammetjes en schors. Ik ga vaker op zoek naar materiaal in de natuur, zodat ik dit aan het publiek kan laten zien. In dit geval aan de kinderen van de school die helpen met planten.

Inmiddels zijn de eerste bomen geplant en zijn de eerste stappen gezet naar een nieuw bos. Een gevarieerd bos, waar huidige en toekomstige generaties weer volop van kunnen genieten.

Boswachter Beppie