Het is met de herfstachtige regenbuien nauwelijks voor te stellen, maar straks genieten we op zomerse dagen weer van de schaduw van de Lindenlanen langs de hertenbaan. Wandelend onder de groene parasol van Hollandse lindes treden we in voetsporen van honderden jaren oud.

Historie
Deze laan is namelijk al vóór 1781 aangelegd, vermoedelijk toen Burgemeester G.P. Boudaen eigenaar was van Elswout. De kaarsrechte laan is typerend voor de geometrische tuinstijl-  ook wel de Franse stijl genoemd- die toen het modebeeld bepaalde. Alles recht en symmetrisch, geschoren en aangeharkt. De mens bepaalde hoe de natuur zich diende te gedragen, tot op de millimeter. Mode verdwijnt, maar stijl blijft; er kwamen nieuwe eigenaren en andere tuinstijlen, de parasollaan heeft het allemaal overleefd. Omringd door de romantische sfeer van meanderend water, een hertenbaan en kronkelige paden van de Engelse landschapstijl die ook nu het beeld op Elswout bepaalt, bleef de laan onaangetast. Er zit trouwens een trucje verborgen in de laan. Bij de aanleg was de wens om eigenlijk een veel langere laan te bezitten zo groot doch onmogelijk, dat er voor optisch bedrog werd gekozen. Kijkend vanaf het Grote huis worden de bomen richting de Elswoutslaan steeds een tikkeltje korter. Dit wekt de illusie van een langere laan.

Flaneren langs de laan
Het meest bijzondere van deze laan is de snoeivorm van de bomen. Kandelaberen heet deze snoeitechniek, waarmee de hoofdstam met korte zijtakken overblijven; de vorm van een kandelaar. Deze strakke vormgeving versterkte de vlakverdeling van de tuinen die vanuit het huis (ook van bovenaf!) zo mooi te zien waren. Een zeer prettig neveneffect was de schaduw van al het gebladerte.  Welgestelden meden de zon om te voorkomen dat ze een kleurtje kregen- dat was iets voor arbeiders die hun dagen werkend onder de zon doorbrachten. Als je dan tóch naar buiten moest, ging dat gepaard met hoeden en parasolletjes, lange mouwen en handschoentjes. Schaduwrijke bomen waren dan ook een verademing.  Het aanplanten van bomen en struiken op buitenplaatsen werd dan ook hoogst aanbevolen om een ‘aengename verquikkinge in hette, nevens een fraei gezigt’ te scheppen- in de woorden van de steenrijke Leidse koopman en invloedrijke buitenplaats kenner Pieter de la Court van der Voort in 1737.

Oude bomen behouden
Als bomen eenmaal tot deze snoeivorm ‘verdoemd’ zijn- niet iedereen vindt het even mooi- moet je het wel volhouden. Uiteraard om de vorm te behouden, maar ook om de verhouding tussen het bovengrondse deel en het ondergrondse wortelstel in tact te laten. Laat je de boom doorgroeien, wordt ie topzwaar met alle gevolgen van dien. Daarom wordt de laan nog steeds iedere 10 jaar onderworpen aan een grote beurt. De laatste jaren wordt dat steeds spannender; oude bomen herstellen moeizamer van een dergelijke ingreep. Deze keer besloten we daarom al na 7 jaar te snoeien, zodat een mildere ingreep volstaat.  Helaas zijn er ook bomen waarbij de ouderdom zich echt gaat wreken. Van binnen volledig uitgehold, met diepen scheuren in de stam wachten ze op hun einde. Sommigen zijn aangetast door de honingzwam. Deze schimmel baant zich een weg via de wortels en veroorzaakt ernstige houtrot in wortels en stam wat de boom uiteindelijk fataal wordt. Deze schimmel blijft nog lang in de grond aanwezig, de reden waarom er soms jaren gewacht wordt met het aanplanten van nieuwe bomen.
We proberen de Lindes zo lang mogelijk te sparen. Ze zijn ontzettend mooi en dankzij hun grillige bast en holtes zeer waardevol voor vogels en insecten. We onderzochten welke bomen niet langer houdbaar zijn- het risico dat ze omvallen is te groot- en twee bomen zullen we nu dan ook weghalen.

Eeuwige jeugd
Natuurbeheer vraagt vooruitkijken en een lange adem.  Lang geleden hebben collega’s dan ook al de Lindes op Elswout gestekt om een nieuwe generatie op te kweken. Een kleuterklas van lindes werd lange tijd verzorgt door onze afdeling ‘Zaad en Plantsoen’. Eenmaal groot en sterk mochten ze verhuizen naar Elswout, waar ze nu geduldig staan te wachten tot ze hun plaats in de laan mogen innemen. Zo worden bomen vervangen, maar blijft de soort én de laan behouden. Een laan die niet alleen grootser lijkt dan ze is, maar ook nog met de potentie van de eeuwige jeugd.

Dit bericht is als column gepubliceerd in het Bloemendaals Nieuwsblad