www.boswachtersblog.nl/ Oostvaardersplassen

Vet is cruciaal!

20 januari 2017 Boswachter Bertwin Bergman in Oostvaardersplassen

Het valt echt op. Nu de winter is begonnen, met een aantal dagen vorst, zien de grote grazers in de Oostvaardersplassen er buitengewoon goed en doorvoed uit. De dieren zijn vet en groot en zijn duidelijk klaar voor de koude periode die is aangebroken.
Want vet, is dat nou goed of niet?

Voor ons als mens hebben we liever weinig vet dan heel veel. Maar vet is in de natuur erg belangrijk. Vet zorgt er namelijk voor dat dieren de winter kunnen overleven wanneer er minder voedsel is.

Hoe wordt vet opgebouwd?
Vet wordt opgebouwd in tijden dat er een overdaad aan voedsel is. Wanneer het voorjaar begint, komt de productie van gras op gang. In eerste instantie kunnen de grote grazers de grasgroei prima bijhouden. Maar wanneer de productie maximaal is, groeit er meer gras dan de grazers nodig hebben en dus kunnen opeten. Alles wat ze niet gebruiken zetten de grazers om in vet. Dit vet gebruiken de grazers om de winter door te komen wanneer er minder voedsel aanwezig is. Laten we niet vergeten dat nergens in Nederland gras groeit wanneer het winter is. Alle in het wild levende dieren zijn dus afhankelijk van opgebouwde vetreserves.

Waar slaan dieren hun vet op?
Dieren slaan hun vet op verschillende plekken in het lichaam op. In grote lijnen is dat onder de huid en tussen de organen. Als de winter begint dan wordt het vet gebruikt. Eerst wordt vet opgemaakt onder de huid. Vanaf dat moment kun je zien dat een dier magerder wordt. Vervolgens wordt het vet gebruikt tussen de organen en als dat op is, dan komt het moment dat een dier het moeilijk krijgt. Wanneer dat moment is aangebroken en als wij als boswachters zien dat een dier de winter niet gaat overleven schieten we het dier af. Maar de dieren die moeiteloos de winter doorkomen, die hebben dus voldoende vet opgeslagen en zijn hier zorgvuldig mee omgegaan. 1 kilo vet is 8000 tot 9000 kcal.

Als het voorjaar begint hoor ik als boswachter vaak dat de dieren er in de Oostvaardersplassen nog mager uitzien. Dat klopt, na een winter hebben dieren hun vetreserves ingeleverd. Dit is overigens een pijnloos proces wat heel normaal is in de natuur. Maar zoals ik net aangaf: het vet dat eerst gebruikt wordt zit onder de huid en pas later gebruiken ze het vet tussen de organen. Zo wordt het andersom ook weer opgebouwd. Het klopt dus dat dieren er in het voorjaar mager uitzien. Maar dieren vullen eerst het vet tussen de organen aan en later pas onder de huid. Vanaf het moment dat het weer aangevuld wordt onder de huid zie je dat dieren weer dikker worden. Vooral vlak voor de winter zijn de dieren vaak moddervet!

Welke dieren vallen uit in een winter?
Dieren die de winter de kleinste kans hebben te overleven zijn vaak laat geboren dieren, dieren die fanatiek meegedaan hebben in de voortplanting en oude dieren, natuurlijk afhankelijk van de winter.
Laat geboren dieren investeren eerst in de groei van hun lichaam en pas later in de opbouw van vet. Wanneer het laat geboren wordt en de winter vordert, hebben ze weinig bij te zetten en overleven ze niet. Dieren die fanatiek meedoen in de voortplanting, zoals bijvoorbeeld het edelhert verliezen al 1/3 van hun gewicht. De bronst (voortplantingsperiode edelherten) is in de herfst, dus vlak voor de winter. Wanneer de winter vordert kan ook deze groep het zwaar krijgen. Als laatste zijn dit de oudere dieren. Deze dieren willen wel veel voedsel tot zich nemen, maar omdat bijvoorbeeld hun gebit meer versleten is, kunnen ze niet grazen als een dier dat jonger is en dus nog een vitaal gebit heeft. Per saldo maken ze dus minder vet aan voor een winter. Ook voor hen geldt, dat wanneer de winter vordert, ze het zwaar kunnen krijgen. Het is dus niet zo zeer dat het begin van de winter zwaar is. Wanneer de winter vordert en dieren dus gebruik maken van hun vet wordt duidelijk welke dieren de winter wel of niet gaan overleven.

Veel mensen denken dat wanneer er geen sneeuw of ijs ligt we niet kunnen spreken van een winter. Wij zien als boswachters echter dat een natte winter zonder vorst net zo zwaar kan zijn of misschien nog wel zwaarder. Als dieren namelijk nat regenen en wanneer er vervolgens een koude wind staat, moet de kachel extra hard branden in het lichaam. Het dier verbruikt dus meer kcal. De natuur is soms hard, soms harder dan wij als mensen zouden willen. Toch moeten we accepteren dat dieren nou eenmaal dood kunnen gaan in de winter. Dode dieren zijn van groot belang voor bijvoorbeeld vos, buizerd, raaf en zelfs de zeearend. Eten en gegeten worden. Dat is de kringloop van het leven.

Rol van de beheerder?
Bijvoeren lijkt een oplossing die regelmatig wordt aangedragen. Dat doen we dus niet om het natuurlijke systeem van vetopbouw en –gebruik niet in de war te schoppen. Wel zorgen we er voor dat de dieren zo zuinig mogelijk met hun energie om kunnen gaan. Dat doen we met een beperkte toegankelijkheid voor publiek in de winter. Zo is er rust en hoeven de dieren zich niet onnodig te verplaatsen.

Met vriendelijke groet,

Boswachter Bertwin Bergman

reageren

geef een reactie

  • Gidget
    13 februari 2017 om 16:39

    Ik weet niet waar ik dit kwijt kan, dus doe ik het hier in de hoop dat het bij de juiste partijen terecht komt. Ik zag vorige week de discussie over de mogelijke oplossingen voor de stank/stervende dieren e.d. Is er ooit aan de oplossing gedacht om het dier natuurlijk dood te laten gaan (wat juist erg vredig eruit zag in de clip) en elke week of elke dag het gebied in te gaan om de dode dieren op te halen en daarna te cremeren? Ik vind een genadeschot erg cru, het dier zou dan in zijn laatste tellen met onnodige stress doodgaan.

  • Pim
    9 februari 2017 om 18:47

    hm, waar te beginnen? net als hieronder heb ik vol afschuw gekeken naar de plannen van vvd en sgp. Met verbazing luisterde ik naar uitspraken als, de natuur is er voor de mens of we moeten voorkomen dat de grote grazers omkomen van de honger.
    Wij mensen zijn namelijk zo ontzettend goed in het besturen van de natuur (sarcasme).
    Nu denk ik dat het promoten van wat extra toerisme niet zo’n slecht idee is. Mits dit niet uit de klauwen loopt. het afschieten van duizenden dieren lijkt me echter een ongelooflijk slecht idee.
    Is het daarom niet mogelijk om een natuurlijke oplossing te vinden. iets waardoor de hoeveelheid dieren op natuurlijke wijze afneemt. Toegegeven, ik heb niet heel veel verstand van natuurbeheeer, maar zou bijvoorbeeld, het uitzetten van wolven niet een betere oplossing kunnen bieden?

  • Anne
    9 februari 2017 om 11:44

    Lees net de uitspraak over de Oostvaarders Plassen beheer. Is er nog iets aan te doen. Kun je in Hoger Beroep gaan, protesteren. Afschuwelijk als dit bijzondere Natuurgebied wat speciaal is voor dieren, een pretpark wordt voor mensen. Laten ze het gebied tussen Lelystad zuid en de Oostvaarders Plassen meer voor recreatie inrichten; daar zijn veel te weinig fiets en wandelpaden. Er is veel industrie, 2 gevangenissen, een woonboulevard en landbouw. In dat gebied tussen de velden kunnen fietsen zou al een hele vooruitgang zijn. Je kunt vanaf lelystad Zuid-oost kiezen uit maar liefst 1 fietspad richting O.V. P. Laat de SGP en VVD daar iets aan doen. Ik hoop van harte dat deze uitspraak nog is terug te draaien!

  • Lammert Wierstra
    2 februari 2017 om 11:05

    Dank voor de update. Kan ik goed gebruiken bij mijn vrijwilligerswerk als baliemedewerker/voorlichter van achter de balie van het bezoekerscentrum

  • Tiny
    20 januari 2017 om 16:35

    Was weer goed om te lezen hoe het allemaal in elkaar steekt. Best wel moeilijk, niet bijvoeren, wel bijvoeren. Goed om daar toch wat uitleg over te krijgen.

  • Erica Hennekes
    20 januari 2017 om 14:28

    Beste Bertwin, Ik heb nog een vraag naar aanleiding van je verhaal, waarin je ook uit de doeken doet dat de mannelijke herten het na de bronst moeilijk hebben.
    Uit voorgaande jaarrapporten blijkt dat er door deze jaarlijkse uitval steeds minder mannelijke herten overblijven. Waarvoor elk jaar dus meer hindes overblijven en ze nog meer energie verbruiken met de voortplanting. De verhouding hert-hinde kwam steeds meer scheef te liggen. In je twitter berichtjes komen af en toe ook foto’s van geschoten geweidragers voorbij. Twee vragen; hoe hebben de aantallen herten/hindes zich ontwikkeld bij de najaarstellingen van 2015 en 2016. Zet de dalende lijn zich nog door? Waarom worden deze cijfers niet meer openbaar gemaakt, is toch een interessant gegeven?

  • Annemarie Slee
    20 januari 2017 om 14:07

    Heel leuk om te lezen. Fijn, de paarden zo vrij en de balans in de natuur.

  • Flora
    20 januari 2017 om 13:13

    Bedankt voor de les, was zeer interessant . ヽ(ヅ)ノ
    Groet Flora-lelystad

i

Mis geen enkel bericht van dit boswachtersblog