Beste Nico (en andere reageerders). Hieronder volgt wat meer achtergrondindformatie over de waterpeilverlaging als een van de maatregelen die in het kader van het Natura2000 beheerplan worden genomen.

Het areaal rietland in het moeras is onder invloed van waterpeildynamiek en ruiende grauwe ganzen in de loop van 26 jaar (1992-2018) langzaam afgenomen. Bij het verdwijnen van dit waterriet (riet dat in het water staat) bleef het water achter. Het proces hierachter is als volgt. Ieder jaar in mei-juni komen tienduizenden grauwe ganzen uit noordwest Europa naar de Oostvaardersplassen om te ruien. Dit doen zij in het moeras omdat ze daar veilig zitten voor de vos die liever op het droge jaagt en niet in het water. Tijdens de rui in het moeras (2 tot 3 weken) eten de grauwe ganzen blad van riet en omdat dit blad vrij stug is hebben ze ook water nodig om het blad door te slikken. Het water is dus enerzijds van belang vanuit veiligheid maar anderzijds voor het eten van rietblad. Als er geen water zou zijn in het moeras dan komen de ruiende grauwe ganzen daar niet vanwege beide redenen. Omdat het waterpeil in het moeras vanaf 1992 relatief hoog is geweest vanwege het ingestelde stuwpeil, en de waterpeildynamiek als gevolg van neerslag en verdamping vrij gering (30 cm per jaar), werd er ieder jaar een geschikt habitat geboden (waterriet met water) voor ruiende grauwe ganzen om het riet op te eten. Vanaf 1992 zijn de grauwe ganzen, m.u.v. 1996 (heel droog jaar), dan ook ieder jaar met tienduizenden in het moeras geweest om te ruien en rietblad te eten.

In de periode 1974-1980 hebben we ook al eens te maken gehad met het verdwijnen van de waterriet als gevolg van vraat door ruiende grauwe ganzen. In 1987 heeft Rijkswaterstaat (beheerder destijds) toen voor het eerst het waterpeil actief verlaagd voor een periode van 3 jaar met het doel de rietvegetatie terug te krijgen, de zogenaamde regeneratie van het riet. In 1988 kwam een groot deel van de moerasbodem droog te liggen, waardoor er in eerste instantie veel pioniervegetatie opkwam, gevolgd door riet.
Toen het water na 3 jaar weer steeg, verdween de pioniervegetatie en bleef het riet over. Door deze maatregel destijds kwam er weer 700 ha nieuw riet bij in het moeras. Na 1992 volgde dus weer een nieuwe fase met relatief hoog water waarin het waterriet weer langzaam verdween door de vraat van de ruiende grauwe ganzen.

Is het dan erg dat er regelmatig riet verdwijnt? Nee, deze begrazing is een natuurlijk proces waarbij ganzen een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van het moeras. Door de vraat van ganzen gebeurt er namelijk ook iets positiefs en dat is dat zij variatie in de rietvegetatie aanbrengen. Door hun graasactiviteiten ontstaan verschillende structuurtypen binnen de rietvegetatie (meer of minder dicht riet, lager of hoger riet, grootschalig gesloten rietvegetatie of kleinschalige rietvegetatie met open water, etc.). Deze grote variatie die dan ontwikkeld wordt door de grauwe ganzen is voor veel verschillende moerasbroedvogels interessant. Zo kunnen ze kiezen voor het moeras van de Oostvaardersplassen als broed-, rust- of foerageergebied. Echter, bij onvoldoende waterpeildynamiek en het ieder jaar opnieuw aanbieden van een geschikt ruigebied voor grauwe ganzen, verdwijnt het waterriet langzaam. Om dit te voorkomen moet dus de waterpeildynamiek in het gebied toenemen zodat af en toe droge jaren voorkomen waardoor grauwe ganzen even niet gebruik kunnen maken van het moeras en dit elders doen. Door de tijdelijke afwezigheid van grauwe ganzen kan het riet in de Oostvaardersplassen zich dan herstellen.

De huidige Natura 2000 beheermaatregel waarbij het waterpeil in het moeras tijdelijk verlaagd zal worden biedt deze herstelmogelijkheid. Net zoals in de periode 1987-1992 zal het waterpeil actief worden verlaagd waardoor delen van het moeras droogvallen en het riet zich weer kan uitbreiden. Deze maatregel gaat de komende jaren uitgevoerd worden. Voor de periode na deze maatregel zijn we nu bezig om na te denken hoe we meer waterpeildynamiek in het gebied kunnen krijgen door zoveel mogelijk gebruik te maken van het natuurlijk proces van neerslag en verdamping om een zekere spontaniteit in het systeem te houden.