Afgelopen jaar schreven we een blog over de start van de onderzoeksagenda voor de Oostvaardersplassen. Deze agenda is één van de pijlers van het Nationaal Park Nieuw Land. Nu, bijna een jaar verder, ga ik in gesprek met mijn collega IJsbrand Zwart over de stand van zaken rond het lopende onderzoek. IJsbrand is vanuit Staatsbosbeheer als ecoloog en beleidsadviseur betrokken bij de onderzoeksagenda en de ontsluiting van de kennis die er wordt opgedaan.

1. Waarom willen we in het Nationaal Park ruimte bieden voor onderzoek?

IJsbrand: “We hebben vanuit de International Union for Conservation of Nature ( IUCN ) een specifieke opgave om binnen Nationale Parken onderzoek te doen naar – en kennis te vergaren over verschillende onderwerpen die binnen deze gebieden spelen. Hierbij kun je natuurlijk denken aan ecologische vraagstukken, maar ook aan sociaal-maatschappelijke thema’s. We zijn nu bijvoorbeeld bezig met het ontwikkelen van poortgebieden voor het Nationaal Park aan de Lelystadse zijde en de Almeerse zijde van de Oostvaardersplassen. Bij de planvorming ga je als terreinbeheerder vaak uit van de gebruikelijke manieren om deze gebieden te kunnen beleven en we kijken dan vooral naar de aanleg van fiets- en wandelpaden. Door middel van onderzoek kunnen we informatie inzamelen over de wensen en verwachtingen van gebruikers en over hoe men de natuur zou willen beleven. De hieruit voortkomende nieuwe inzichten kunnen dan gebruikt worden voor een  inrichting en programmering (excursies en activiteiten e.d.) die beter aansluiten bij  deze verwachtingen.”

2. IJsbrand, naast het inhoudelijke onderzoek, richt je je aandacht op kennis-management. Wat versta je daaronder?

“Zowel in de Oostvaardersplassen als op de Markerwadden (twee van de vier gebieden van het Nationaal Park) wordt onderzoek gedaan naar de processen in moerassystemen. Ik ben nu vanuit het Nationaal Park bezig om de kennis die we hierover opdoen te ontsluiten voor studenten, wetenschappers en andere geïnteresseerden. Je moet hier denken aan een (digitaal) platvorm waar deze onderzoekers elkaar kunnen ontmoeten en  hun kennis kunnen delen. Het gaat hierbij dan niet alleen om het inhoudelijke onderzoek maar ook om de informatie beschikbaar te krijgen voor het praktische beheer in andere vergelijkbare natuurgebieden. Dus ook voor de boswachters en beheerders die hier in dagelijkse uitvoering van hun werk mee te maken hebben.”

3. Eerder hebben we het gehad over ‘de’ vier thema’s waar in de Oostvaardersplassen onderzoek naar zal worden gedaan. Hoe staat het daar nu mee?

“We zijn afgelopen jaar weer een stap verder gekomen in het uitrollen van de agenda. Het onderzoek naar de moerasreset (thema: cyclisch waterpeilbeheer eutrofe kleimoerassen)  wordt uitgevoerd door een promovenda,  verbonden aan het NIOO en Wageningen Universiteit & Research. In dit onderzoek  worden de effecten van de tijdelijke drooglegging van een groot deel van het moeras, op het aquatische milieu in beeld gebracht. Er wordt daarbij vooral gekeken naar de effecten op de energie- en nutriëntenkringlopen (voedingsstoffen) en de effecten daarvan op  het voedselweb in het moeras. Veel organismen in dit voedselweb zijn namelijk voedsel voor een groot deel van de Natura 2000 vogelsoorten waarvoor de Oostvaardersplassen is aangewezen.”

“Het tweede thema betreft het onderzoek naar de  energie- en nutriëntenkringlopen (voedingsstoffen)  in het grazige deel van de Oostvaardersplassen. Het gaat hierbij om het in kaart brengen van de relatie tussen klimaat, bodemomstandigheden, waterpeilen, vegetatie en de kringlopen van voedingsstoffen. De verwachting is dat een student binnenkort zal starten met zijn of haar promotieonderzoek naar deze voedingsstoffenkringlopen.”

“Binnenkort start er ook een promotieonderzoek vanuit Wageningen Universiteit & Research naar de relatie tussen de kwaliteit van het gebied en de gezondheid van de grote grazers. Het gaat hierbij dan met name om de kwaliteit van het voedsel en water. De voorbereiding voor dit onderzoek is al enige tijd geleden gestart en daarin wordt dus nu een volgende stap gezet.”

“Het vierde onderzoeksthema richt zich op  begrazingsbeheer in voedselrijke natuurgebieden. In dit onderzoek worden de gegevens van 35 jaar monitoring in de Oostvaardersplassen geëvalueerd. Dit onderzoek wordt door Staatsbosbeheer zelf uitgevoerd.”

4. Wat kunnen we in het veld zien van het onderzoek?

“We verwachten dat de promotiekandidaten en hun studenten de komende tijd veel in het veld te zien zullen zijn om hun data te verzamelen. Het onderzoek naar de effecten van de moerasreset is zichtbaar in de vorm van een aantal ‘exclosures’ in de Hoekplas. Daarnaast zullen er ook een aantal onderzoeksopstellingen zichtbaar zijn in het grazige deel van de Oostvaardersplassen. Zo zijn er op ‘het Stort’ een aantal exclosures en proefopstellingen gerealiseerd, waarmee het mogelijk wordt om de effecten van begrazing te kunnen volgen.”

Veldstation
“Het zal ook drukker worden in het beheerkantoor van Staatsbosbeheer aan de Kitsweg. Een deel van het gebouw is ingericht als veldstation waar de onderzoekers hun data en proefmonsters kunnen analyseren. Ik vind het een fijne gedachte dat de beheerders van de Oostvaardersplassen nauw verbonden zijn met het onderzoek dat hen kan helpen bij beslissingen in het beheer. De uitwisseling van de praktische ervaring en terreinkennis van de boswachters en de wetenschappelijke invalshoek van de promovendi (en hun studenten) gaat ongetwijfeld tot mooie resultaten leiden die we ook graag delen met ieder die bij het gebied betrokken is.”