Bedelende jonge lepelaar met ouder, foto door Ineke Vuuregge

Het vogelleven in de Oostvaardersplassen is geen moment hetzelfde. Elke vogel heeft zijn eigen voorkeur en de omstandigheden in het gebied verandert constant. Dat heeft natuurlijk alles te maken met de seizoenen, het klimaat, het voedselaanbod, maar ook het landschap dat wij met beheermaatregelen actief aan het veranderen zijn. In de aanloop naar het vogelfestival op zondag 18 september besteden we aandacht aan wat ons de laatste tijd is opgevallen aan het vogelleven in de Oostvaardersplassen en hoe we dat kunnen verklaren.

De voorbereidingen voor de najaarstrek zijn in volle gang. Het grote voedselaanbod in de Oostvaardersplassen trekt veel vogels die hier nog enkele weken voor de reis komen opvetten. Zo werden we deze week tijdens de vrijwilligersavond op het terras van het Buitencentrum afgeleid door een enorme zwerm oeverzwaluwen die bij de ondergaande zon over de Keersluisplas rakelings langs het wateroppervlak scheerden. Ze vingen behendig de vele muggen en vliegjes uit de lucht die bij het vallen van de avond boven het water dansen. Sinds kort hebben we een grote broedpopulatie oeverzwaluwen in Nationaal Park Nieuw Land door de aanleg van de Marker Wadden. De  holen waarin ze broeden maken ze in de aanwezige zandduinen. Ze vliegen van juli tot oktober in grote groepen richting de Sahel om te overwinteren en bereiden zich vóór deze reis goed voor door een aantal weken in de Oostvaardersplassen te verblijven en zich vol te eten.

Opvallend is ook het grote aantal paapjes. We zien ze vaak zitten op de paaltjes en hekwerken van de exclosures (lees hier meer over de exclosures in het kerngebied). De paapjes maken dankbaar gebruik van de door ons gecreëerde uitzichtpunten. Een andere beheermaatregel, de moerasreset, levert ook interessante ontmoetingen op. Zo hoorden we op de grote plas die nu is drooggevallen een kwartel roepen en zaten er van de week drie velduilen bij elkaar. Die laatste zien hun kans om tussen de opgekomen ruigte op de net drooggevallen bodem muizen te vangen.

De laatste tijd zien we ook opvallend veel roofvogels in het gebied. Buizerds kijken vanaf uitkijkpunten de ruigte in op zoek naar muizen en torenvalken hangen biddend in de lucht uitkijkend naar kleine zoogdieren op de grond die ze kunnen verrassen met een stootduik. Ook zij zijn zich aan het voorbereiden op de trek. Nu er minder grazers in het kerngebied zijn dan voorgaande jaren krijgen planten in het grazige deel de kans om hoger te worden. Zo ontstaat er een ruigte aan planten als akkerdistel, harig wilgenroosje, brandnetel en zwarte mosterd. Tussen deze ruigte voelen muizen zich thuis en laat dat nou net een favoriete prooi zijn van verschillende roofvogels. Met dit hoge voedselaanbod biedt de Oostvaardersplassen de gelegenheid om goed op te vetten net voor vertrek.

Sinds enkele maanden hebben we zelfs een slangenarend in het gebied. Deze imposante roofvogel heeft een uilachtige kop en is zo’n anderhalf keer groter dan de buizerd. De slangenarend is aan een opmars bezig in heel Nederland, waar ze steeds vaker de zomer doorbrengen. Het is de eerste keer dat we hem in de Oostvaardersplassen mogen verwelkomen. Naast het hogere aanbod aan muizen is dit mogelijk ook toe te schrijven aan de inspanningen om de ringslangpopulatie in de polder toe te laten nemen. Want, zijn naam zegt het al, de slangenarend voedt zich het liefst met slangen. Waar we de slangenarend eerder nog zagen foerageren boven de plantvakken in het kerngebied is hij nu vaak in het Oostvaardersveld te zien. De vegetatie in de plantvakken is te hoog geworden, waardoor de ringslang hier niet goed meer te vinden is. In het Oostvaardersveld is de vegetatie in sommige delen lager en zijn er meer flauwe oevers waar ringslangen graag liggen om op de te warmen in de zon.

Bij een kano excursie door het Hollands Hout zag ik een jonge zeearend over vliegen. De boswachter ecologie vertelde mij dat de jonge zeearenden hier in de bomen overnachten, terwijl ze het gebied aan het verkennen zijn. Dat zijn er inmiddels minimaal tien. Ze profiteren van de makkelijke vangbare vissen en natuurlijk de vele grauwe ganzen en andere watervogels in het gebied.

’s Ochtends, wanneer het water op de Keersluisplas nog helemaal kalm is, staan de lepelaars in de weerspiegeling van een lichtroze kleurende lucht pal voor vogelkijkhut de Kluut. Het is dan ook de eerste plek waar ik vaak als eerst naar toe loop als ik aankom in het gebied. Ik hoor in de verte al het gekwetter van de jonge lepelaars. Deze bedelroep kunnen ze eindeloos volhouden, waarbij ze met hun kop op en neer bewegend achter hun ouders aan lopen. Ik vind het een prachtig schouwspel, die zich hopelijk ook nog goed laat aanschouwen tijdens het vogelfestival op 18 september. Dit is het perfecte moment om meer te leren over deze sierlijke moerasvogel. Ecoloog Camilla Dreef doet zenderonderzoek naar lepelaars in Nationaal Park Nieuw Land. Ze zal tijdens haar lezing op het vogelfestival van alles over haar onderzoek en het belang van dit wetland voor deze vogels vertellen.  Om meer te weten te komen over de vogeltrek luister je naar de intrigerende persoonlijke ervaringen met vogelen van professioneel vogelaar Arjan Dwarshuis. Vanaf de entree richting het Buitencentrum staat het terrein vol met kraampjes van onder andere de gierzwaluwvereniging, Dagje in de natuur, CameraNu en de Zeearendwerkgroep. Het Vogelfestival is hét moment om je samen met andere vogelaars en natuurliefhebbers te verwonderen over de rijke vogelwereld in Nederland middenin een vogelparadijs. Meer informatie vindt je hier. Hopelijk zie ik je daar!