Enige tijd geleden schreef ik over paddenstoelen die deze Herfst onze natuur weer mooi kleuren. Deze keer over andere paddenstoelen, die je gedurende het gehele jaar kunt vinden. De welbekende ANWB-paddenstoelen. Ik heb mij sinds ik voor Staatsbosbeheer in Salland werk, regelmatig afgevraagd hoe het nu precies zit met de ANWB-paddenstoelen. 

Die vraag kwam voort uit mijn verbazing over de paddenstoel die staat op de hoek van de Paltheweg en de Bergweg Haarle, nabij De Pas in Haarle. Dat blijkt namelijk een bijzondere paddenstoel te zijn. Niet zo’n hedendaagse paddenstoel met een plastic kap, waarop verdwaalde toeristen de weg naar de dichtstbijzijnde plaatsen op kunnen vinden, maar een uniek exemplaar. Over deze bijzondere paddenstoel later meer.

De geschiedenis van de ANWB paddenstoel

De paddenstoel als wegwijzer langs voet- en wandelpaden werd in 1919 geïntroduceerd door de ANWB, de Algemene Nederlandse Wielrijders Bond. Nu vooral bekend als belangenvereniging van de automobilist, maar toentertijd echt een vereniging voor fietsers, immers auto’s waren er nog niet zoveel te vinden. De eerste paddenstoel, met nummer 1, stond aan het eind van de Zandheuvelweg bij Baarn. Dit gebied was rond die tijd populair bij fietsers en de ANWB zette zich in om fietsgebieden te ontsluiten.

Er was nog een reden om voor Baarn te kiezen als locatie voor de eerste paddenstoel: De paddenstoel werd namelijk ontworpen door ingenieur Johan Hendrik Willem Leliman. Hij woonde in Baarn en was architect en bestuurslid van de ANWB. Uit verschillende modellen koos het ANWB bestuur op 21 december 1919, tijdens een ontmoeting op de hei bij het Sint Janskerkhof in Laren, voor het “vierkante ontwerp paaltje van beton met den breeden kop, op welks schuinaflopende vier zijden eenvoudige opschriften zijn aangebracht”. Aanvankelijk werden er houten plaatjes met tekst op de betonnen kop bevestigd.

Het woord “paddenstoel” werd pas in 1921 in de notulen aangetroffen, tot die tijd werd er van “paaltjes” gesproken. Na veel vernielingen werd vergeefs geprobeerd om de tekst rechtstreeks op het beton te schilderen, maar de verf hield niet goed. Er kwam een stalen kap over de betonnen kop en daardoor kon het gewicht van de paddenstoel ook worden teruggebracht. Doordat er beton kon worden weggelaten, woog de paddenstoel nog ‘maar’ 80 kilo. Voor de oorlog al was er sprake van, wellicht onbedoelde, vernieling. Fietsers en wandelaars zetten hun voeten op de kap en deze raakte beschadigd. Vanaf 1936 startte men met een proef met aluminium platen met ingeperste tekst. Die proef mislukte. Gedurende de oorlogsjaren was het van belang de bezetter van ons land het zo moeilijk mogelijk te maken: Er verdwenen –naast veel handwijzers- ook veel paddenstoelen om de bezetter te desoriënteren.

Boost gaf een ‘boost’ aan een nieuwe paddenstoel

Na de oorlog werd een nieuw model geïntroduceerd. Model “Boost”, genoemd naar A. G. M. Boost, directeur Wegen en Verkeer van de ANWB, August Gerard Marie Boost (1900 – 19850) was voor de oorlog kapitein der Genie en had in die rol in de jaren dertig meerdere kazernes ontworpen; de zogenaamde Boostkazernes. Voorbeelden daarvan zijn de Detmerskazerne in Eefde en de Koning Willem III kazerne in Apeldoorn. Mocht u de kazernes kennen, dan zal het u waarschijnlijk niet verbazen dat Boost ook een rol had in het ontwerp van de nieuwe naoorlogse paddenstoel. Het model heeft verticale zijvlakken, die uiteindelijk toch minder prettig afleesbaar bleken. Bovendien was het verwisselen van de platen tijdrovend Juist dit type paddenstoel staat nog altijd op de hoek van de Paltheweg en de Bergweg Haarle.

Rond 1955 greep de ANWB terug op de kop met schuine zijden, waarover een emaille kap werd geplaatst. Ook dat was geen succes en begin jaren 60 werden de stalen kappen weer geschilderd. In 1982 werd de kunststofkap ingevoerd, met de tekst niet op, maar in het materiaal. Enkele jaren geleden werd ook overgeschakeld op een basis die van kunststof is vervaardigd.

Boost-paddenstoel van Haarle zou uitgeroepen moeten worden tot gemeentelijk monument

Hoe lang zullen de paddenstoelen die ons de weg wijzen nog langs fiets- en wandelpaden te vinden zijn? Want steeds meer mensen vinden hun weg aan de hand van een GPS-systeem of met behulp van de paaltjes van het Routenetwerk. Voordat we het weten zijn de paddenstoelen misschien wel weg. Ik zou zeggen… Het is nu de tijd onze eigen “Boost”-paddenstoel in Haarle uit te roepen tot een gemeentelijk monument. Het vertelt ons over het toerisme van kort na de oorlog in onze gemeente. Zonder toeristen waren deze paddenstoelen er vast niet geweest.