Over andersoortige paddenstoelen…

Enige tijd geleden schreef ik over paddenstoelen die deze Herfst onze natuur weer mooi kleuren. Deze keer over andere paddenstoelen, die je gedurende het gehele jaar kunt vinden. De welbekende ANWB-paddenstoelen. Ik heb mij sinds ik voor Staatsbosbeheer in Salland werk, regelmatig afgevraagd hoe het nu precies zit met de ANWB-paddenstoelen.
Die vraag kwam voort uit mijn verbazing over de paddenstoel die staat op de hoek van de Paltheweg en de Bergweg Haarle, nabij De Pas in Haarle. Dat blijkt namelijk een bijzondere paddenstoel te zijn. Niet zo’n hedendaagse paddenstoel met een plastic kap, waarop verdwaalde toeristen de weg naar de dichtstbijzijnde plaatsen op kunnen vinden, maar een uniek exemplaar. Over deze bijzondere paddenstoel later meer.
De geschiedenis van de ANWB paddenstoel
De paddenstoel als wegwijzer langs voet- en wandelpaden werd in 1919 geïntroduceerd door de ANWB, de Algemene Nederlandse Wielrijders Bond. Nu vooral bekend als belangenvereniging van de automobilist, maar toentertijd echt een vereniging voor fietsers, immers auto’s waren er nog niet zoveel te vinden. De eerste paddenstoel, met nummer 1, stond aan het eind van de Zandheuvelweg bij Baarn. Dit gebied was rond die tijd populair bij fietsers en de ANWB zette zich in om fietsgebieden te ontsluiten.
Er was nog een reden om voor Baarn te kiezen als locatie voor de eerste paddenstoel: De paddenstoel werd namelijk ontworpen door ingenieur Johan Hendrik Willem Leliman. Hij woonde in Baarn en was architect en bestuurslid van de ANWB. Uit verschillende modellen koos het ANWB bestuur op 21 december 1919, tijdens een ontmoeting op de hei bij het Sint Janskerkhof in Laren, voor het “vierkante ontwerp paaltje van beton met den breeden kop, op welks schuinaflopende vier zijden eenvoudige opschriften zijn aangebracht”. Aanvankelijk werden er houten plaatjes met tekst op de betonnen kop bevestigd.

Het woord “paddenstoel” werd pas in 1921 in de notulen aangetroffen, tot die tijd werd er van “paaltjes” gesproken. Na veel vernielingen werd vergeefs geprobeerd om de tekst rechtstreeks op het beton te schilderen, maar de verf hield niet goed. Er kwam een stalen kap over de betonnen kop en daardoor kon het gewicht van de paddenstoel ook worden teruggebracht. Doordat er beton kon worden weggelaten, woog de paddenstoel nog ‘maar’ 80 kilo. Voor de oorlog al was er sprake van, wellicht onbedoelde, vernieling. Fietsers en wandelaars zetten hun voeten op de kap en deze raakte beschadigd. Vanaf 1936 startte men met een proef met aluminium platen met ingeperste tekst. Die proef mislukte. Gedurende de oorlogsjaren was het van belang de bezetter van ons land het zo moeilijk mogelijk te maken: Er verdwenen –naast veel handwijzers- ook veel paddenstoelen om de bezetter te desoriënteren.

Boost gaf een ‘boost’ aan een nieuwe paddenstoel
Na de oorlog werd een nieuw model geïntroduceerd. Model “Boost”, genoemd naar A. G. M. Boost, directeur Wegen en Verkeer van de ANWB, August Gerard Marie Boost (1900 – 19850) was voor de oorlog kapitein der Genie en had in die rol in de jaren dertig meerdere kazernes ontworpen; de zogenaamde Boostkazernes. Voorbeelden daarvan zijn de Detmerskazerne in Eefde en de Koning Willem III kazerne in Apeldoorn. Mocht u de kazernes kennen, dan zal het u waarschijnlijk niet verbazen dat Boost ook een rol had in het ontwerp van de nieuwe naoorlogse paddenstoel. Het model heeft verticale zijvlakken, die uiteindelijk toch minder prettig afleesbaar bleken. Bovendien was het verwisselen van de platen tijdrovend Juist dit type paddenstoel staat nog altijd op de hoek van de Paltheweg en de Bergweg Haarle.

Rond 1955 greep de ANWB terug op de kop met schuine zijden, waarover een emaille kap werd geplaatst. Ook dat was geen succes en begin jaren 60 werden de stalen kappen weer geschilderd. In 1982 werd de kunststofkap ingevoerd, met de tekst niet op, maar in het materiaal. Enkele jaren geleden werd ook overgeschakeld op een basis die van kunststof is vervaardigd.
Boost-paddenstoel van Haarle zou uitgeroepen moeten worden tot gemeentelijk monument
Hoe lang zullen de paddenstoelen die ons de weg wijzen nog langs fiets- en wandelpaden te vinden zijn? Want steeds meer mensen vinden hun weg aan de hand van een GPS-systeem of met behulp van de paaltjes van het Routenetwerk. Voordat we het weten zijn de paddenstoelen misschien wel weg. Ik zou zeggen… Het is nu de tijd onze eigen “Boost”-paddenstoel in Haarle uit te roepen tot een gemeentelijk monument. Het vertelt ons over het toerisme van kort na de oorlog in onze gemeente. Zonder toeristen waren deze paddenstoelen er vast niet geweest.
geef een reactie
Peter Dekker
Beste heer Westra,
Heemschut Overijssel wil het voortouw nemen om de ANWB-paddenstoel op de monumentenlijst van de gemeente Hellendoorn te krijgen. Dit monumentje heeft naar onze mening cultuurhistorische waarde voor Haarle e.o. Ook heeft het gezien de vorm zeldzaamheidswaarde. De procedure zal geen eenvoudige zaak zijn omdat B. en W. van deze gemeente alleen ambtshalve gemeentelijke monumenten aanwijst. Het beste is volgens mij een verzoek in te dienen bij het college, dat ondertekend is door zoveel mogelijk instanties, b.v. de plaatselijke oudheidkundige kring, politieke partijen, etc. Ook kan ik landelijke bekendheid via Heemschut bevorderen. Gaat u akkoord, dat ik een concept-verzoekschrift aan B. en W. schrijf? Met vriendelijke groet, namens Heemschut Overijssel, Peter Dekker
Boswachter Kees Jan Westra
Goedemiddag,
Mooi dat Heemschut Overijssel hier aandacht voor heeft. Ik heb u een e-mail gestuurd.
Vriendelijke groet,
Kees Jan Westra
Joris Kroon
Hallo Kees Jan,
Mooi stukje over deze paddestoelen.
In 2010 heb ik er zelf nog 1 gemaakt, in dun karton. Die is voorzien van de afstanden tot Utrecht en namen van plaatsen waar Hedwig en ik eerder woonden, en ook het nieuwe adres waar we gingen wonen. Het was een 3D bouwplaat… die staat nog op Molecaten, en ik weer niet op welke plekken nog meer. Een grappige adreswijziging. Groetjes Joris
Wil van Lieshout
Als liefhebber van fietstochten kom ik nog wel eens een paddenstoel tegen. Ik betrap mezelf op het feit dat ik dan altijd een beetje blij word . Vraag niet waarom.
Misschien omdat ik ( toen ik jong was ) vaak met een vriendin op de fiets op vakantie ging . Zelfs een keer van Heemskerk tot Raalte . En dat alles zonder versnellingen . Toen moesten we het hebben van de paddenstoelen om op de juiste plek aan te komen. Nog altijd zie ik ze met een goed gevoel.