Goudoogdaas, foto: Twan Teunissen, Staatsbosbeheer

Prikken, bijten, poepen, jeuk, eten of gegeten worden... de natuur is niet (altijd) leuk. Kijk tijdens een wandeling maar eens goed om je heen. Het gaat er soms hard aan toe. Toch zijn de niet leuke dingen vaak wel heel nuttig. De natuur kan soms heel hard zijn, maar niets of niemand blijft onbenut.

Vis op het droge

Door laagwater en warm weer vallen poelen in de uiterwaarden droog. Veel vissen overleven dit niet. Door gebrek aan water, voedsel en zuurstof samen met de oplopende temperatuur gaan de vissen dood. Geen fijn gezicht gezicht, maar wel onderdeel van de natuur. Dood gaat hand in hand met leven. De dode vissen zijn een voedselbron voor (roof)vogels en aaseters zoals zilverreigers en ooievaars en wie weet in de toekomst voor de zee- of visarend.

Er liggen talloze waterplekken in de uiterwaarden in allerlei soorten en maten. Het is vaak onbegonnen werk om alle poelen leeg te vissen. Door de ruige natuur zijn deze moeilijk bereikbaar.
De vissen kunnen ziektes bij zich dragen die ze als ze uitgezet worden in een andere poel over kunnen dragen op een andere populatie. Het droogvallen van de poelen is een terugkomend iets. Met elk hoogwater vullen deze zich met nieuwe vissen die nadat het water zakt achterblijven.
Soms organiseren betrokkenen samen met een visvereniging acties om een poel leeg te vissen. De visvereniging beschikt over de juiste kennis en ervaring om dit verantwoord te doen.

Kreeftenschermen

Sinds kort zijn er kreeftenschermen geplaatst in de Overasseltse en Hatertse Vennen om de marmerkreeft te bestrijden. Niet mooi, maar wel heel belangrijk. De marmerkreeft staat op de lijst van direct te bestrijden exoten. Staatsbosbeheer heeft in opdracht van de provincie Gelderland samen Waterschap Rivierenland en Ravon een plan opgesteld. De schermen zijn een belangrijk onderdeel van dit plan.

In de jaren 90 dook de marmerkreeft plots op en sindsdien komt hij steeds vaker voor in de Nederlandse natuur. Waarschijnlijk zijn de eerste dieren afkomstig uit een aquarium. Het is een invasieve exoot. Dat wil zeggen dat het dier van nature niet voorkomt in de Nederlandse natuur en de boel flink kan verstoren. Ze eten waterplanten waardoor de waterkwaliteit snel achteruit kan gaan. Dit gaat ten koste van bijzondere soorten als knoflookpad, rugstreeppad, kamsalamander, poelkikker en heikikker. Het verwijderen en bestrijden van de kreeften is een uitdaging. In tegenstelling tot de Amerikaanse rivierkreeft kan de marmerkreeft zich ongeslachtelijk voorplanten. Gevolg is dat de marmerkreeft zich ontzettend snel kan vermenigvuldigen. Doe je niets, dan zal de kreeft op termijn alle vennen koloniseren ten koste van de overige dieren en planten die hier leven.

Door een kreeftenscherm te plaatsen voorkom je dat de marmerkreeft zich verder kan verspreiden tussen de vennen. Het dier kan namelijk tot wel 150 meter lopen over land. Het scherm voorkomt dat de marmerkreeft het voorplantingswater van bijvoorbeeld knoflookpad kan koloniseren. Naast het kreeftenscherm zijn er ook roosters en emmers ingegraven. Onderzoekers van Ravon controleren deze op de aanwezigheid van kreeften en amfibieën. Kreeften worden verwijderd. Amfibieën worden weer uitgezet. Na 2 jaar zal het scherm weer worden weggehaald.

Ruiter- en wandelpaden

Op sommige locaties zal de ruiter- en wandelroute tijdelijk minder goed begaanbaar zijn of worden omgeleid. De komende tijd kijken wij naar oplossingen zodat bezoekers hier zo min mogelijk hinder van ondervinden.

Meer weten over kreeften? Lees dan dit artikel van Nature Today.

Jeuk!

Er zijn van die beestjes die de meeste mensen liever zien gaan dan komen. De eikenprocessierups is daar voor één van. Deze behaarde rups van de eikenprocessievlinder heeft niet echt een goede naam. De (brand)haren van het diertje kunnen irritaties veroorzaken van de huid en aan het slijmvlies van neus, keel en luchtwegen. De haren heeft de rups niet voor niks. Deze worden gebruikt als verdedigingsmechanisme tegen roofdieren. Niet alleen mensen, maar ook huisdieren en vee kunnen last hebben van de uitwerking van de brandharen. Voor de rups dus heel fijn, maar niet voor mens en dier.

Natuurlijke vijand

Ondanks de vervelende brandharen staan de eikenprocessierupsen op het menu van enkele rovers. Vogels als koolmees, mus en kauw vinden ze lekker. Steeds vaker worden er nestkastjes opgehangen op- of vlakbij eikenbomen in de hoop dat er een vogel in gaat broeden die zich tegoed doet aan de rupsen.

Naast vogels zijn er ook insecten die het voorzien hebben op eikenprocessierupsen. Een sluipwesp gebruikt de rups als ‘kraamkamer’. Nadat de eitjes uitkomen eten de larven van de wesp de rups van binnenuit op. Ook de poppenrover doet zich graag tegoed aan de larven van de processievlinders. Deze loopkever heeft geen last van de brandharen. Met zijn sterke kaken knipt de kever de prooi open. Het voedsel wordt als het waren tot een ‘papje’ vermalen.

De rupsen worden meestal niet bestreden in natuurgebieden. Alleen als het echt niet anders kan worden er maatregelen getroffen. Denk hierbij aan het Natuurkampeerterrein in Groesbeek waar men langdurig verblijft. Staatsbosbeheer hangt posters op bij ingangen van gebieden waar eikenprocessierupsen zijn aangetroffen om bezoekers te waarschuwen. Voorkom klachten, laat rupsen met rust en vermijd contact met nesten en spinsels. Zorg voor een dekking van de hals, armen en benen, en ga niet op de grond zitten op plekken waar rupsen zitten.

Bij de ingangen van de volgende gebieden kan je een poster aantreffen;

• Millingerwaard
• Landgoed Loenen
• Bruuk
• Overasseltse en Hatertse Vennen

Steken, bijten en zoemen

Wespen, bijeen, dazen, hoornaars en muggen, de meeste mensen zijn er niet dol op. Word je tijdens het in slaap vallen voor de zoveelste keer wakker door de irritante zoem van een mug of zit je net lekker op een terrasje en wordt je lastiggevallen door wespen. Veel mensen kennen wel een situatie waarin deze insecten je mateloos kunnen irriteren. Toch zijn ze ook heel erg nuttig!

Een daas lijkt misschien niet gelijk het beste voorbeeld. Dazen prikken niet want ze hebben geen angel. De vrouwtjes bijten met hun scherpe kaken soms dwars door dunne kledingstukken. Ze geven niet snel op. Een daas kan haar prooi tot wel een kilometer lang lastigvallen. De vrouwtjes voeden zich met bloed om dit weer om te zetten in energie waardoor ze eitjes kunnen leggen. Mannetjes voeden zich meestal met nectar. Een beet van een daas is vervelend. Dit doet pijn en de bult jeukt.

Toch zijn dazen wel degelijk nuttig voor de natuur. De larven ontwikkelen zich vaak in water of moerasgebied. Daar vallen veel ten prooi aan dieren zoals vis. Dit geldt trouwens ook voor muggenlarven. Een vrouwelijke mug prikt alleen als ze vruchtbaar is en eieren kan leggen. Voor de ontwikkeling van deze eitjes zijn extra eiwitten nodig. Normaalgesproken zijn muggen trouwens vegetarisch. Ze voeden zich onder andere met sappen van planten. De muggeneitjes worden afgezet in het water en na een tijdje komen de larven uit. Muggenlarven staan bovenaan de menukaart van veel vissen. Deze vissen worden op hun beurt weer gegeten door vogels, zoogdieren en mensen. Zo is eigenlijk elk insect best wel nuttig in de voedselketen, maar niet (altijd) leuk.

Mocht je trouwens erg veel last hebben van muggen dan is het handig om een wespennest in de buurt te hebben. Wespen vangen namelijk muggen die ze voeren aan hun larven.

Meer weten over een ander gaaf insect? Lees in dit blog meer over de hoornaar.

Teek

Teken komen veel voor in Nederland. Niet alleen in de natuur, maar ook in bijvoorbeeld tuinen en parken. Bij wandelen op de paden is de kans op een tekenbeet over het algemeen klein. Als je gaat struinen door dichter begroeide stukken, is die kans ineens een stuk groter. Een tekenbeet is meestal ongevaarlijk, maar kán leiden tot de ziekte van Lyme. Een goede en snelle behandeling van een tekenbeet kan narigheid voorkomen. Voor dat je gaat wandelen kan je extra voorzorgsmaatregelen nemen. Kleed je niet te bloot, draag laarzen of stop je broekspijpen in je sokken.

Kijk voor meer informatie op de website weekvandeteek.nl

Teken zijn zo klein als een speldenkop. Ze lijken op spinnetjes en leven van het bloed van mensen en dieren. Een tekenbeet is meestal onschuldig. Maar gemiddeld één op de vijf teken in Nederland draagt een bacterie bij zich die de ziekte van Lyme kan veroorzaken. Als een besmette teek langer dan 24 uur op de huid vast zit, kan de bacterie worden overgebracht. Daarom is snel verwijderen belangrijk. de ziekte van Lyme kan zonder behandeling voor ernstige en soms blijvende klachten zorgen.

Op de RIVM-website staat hoe je moet handelen na een tekenbeet.

Meer informatie over de Gelderse Poort?

Heb je vragen of ben je op zoek naar meer informatie, klik dan hier voor de Gelderse Poort.

Benieuwd naar alle gebieden van Staatsbosbeheer? Bekijk dan ook eens deze kaart.

Zin om mee te gaan op excursie? Kijk dan bij onze activiteiten of lees dit blog met alle ins- en outs van ons excursieprogramma!