De meetboei gefotografeerd op een iets rustiger zee.

Als we in de duinrand even zitten uit te blazen van een opruimronde op het Westerstrand zien we op zee in de verte iets dobberen. ‘Krijg nou wat, daar komt iemand aan. In een zeekajak!’ Minutenlang kijken we door onze verrekijkers naar het object, dat erg onduidelijk blijft, maar wel langzaam dichterbij komt. Of toch niet? Tja, door een lang verblijf op een onbewoond eiland ga je blijkbaar dingen zien die er niet zijn, want uiteindelijk blijkt het om een boei te gaan. Aan Henk Middendorp beheerder Waddenzee/Eems-Dollard van Rijkswaterstaat vragen we of hij weet wat we hebben gezien. Het is een zogenaamde golfhoogtemeetboei. Zijn collega en specialist ir. Herman Peters geeft uitgebreid antwoord in dit extra blog.

‘De mensen die wel eens wat vaker op zee komen zien natuurlijk veel boeien. De meeste daarvan zijn markeringsboeien die zorgen voor de zogenoemde laterale en kardinale betonning van respectievelijk vaargeulen en bijzondere locaties. Maar af en toe zien ze ook andere boeien, meestal geel van kleur, die niet dienen voor markering, maar die werken als meetboeien. Rijkswaterstaat heeft in de Noordzee en Waddenzee enkele tientallen van dergelijke meetboeien liggen. Je vraagt je dan natuurlijk af wat er met die boeien nou eigenlijk gemeten wordt en wat er met die meetgegevens gebeurt.

Welnu, met die boeien worden in eerste instantie golven gemeten. Het gaat voornamelijk om de golfhoogte, maar daarnaast wordt ook de golfperiode en soms zelfs de golfrichting gemeten. Naast al deze zogenoemde tijddomein parameters wordt ook het golfspectrum bepaald. In dat spectrum kan een expert zien in welke mate golven met een bepaalde golfperiode en vanuit een bepaalde richting op zee aanwezig zijn.

Aangezien niet alle golven even hoog zijn, wordt over enige tijd (in Nederland is dat 20 minuten) de hoogte van alle langskomende golven gemeten en wordt in dat tijdsinterval het gemiddelde bepaald teneinde tot een betrouwbare schatting van de golfhoogte te komen. Om tot een goed vergelijkbare maat te komen met wat een waarnemer op het oog van de golfhoogte zou zeggen, worden bij die middeling alleen de hoogste golven meegenomen en de wat kleinere weggelaten. Men spreekt in dat geval van de zogenoemde significante golfhoogte. Daarbij wordt van alle geregistreerde individuele golven (dat zijn er meestal enkele honderden) alleen het hoogste 1/3 gedeelte beschouwd.

Naast golfinformatie leveren die boeien tegenwoordig soms ook gegevens over de watertemperatuur, de stroming en de luchttemperatuur. Ook zit er op deze boeien vaak een GPS ontvanger, zodat men aan de wal kan zien of de boei nog op de juiste positie ligt. Deze informatie is voor de beheerder van de boeien belangrijk, want af en toe worden boeien door schepen weggevaren.

Wat doet Rijkswaterstaat met al die gegevens? De gegevens worden, meteen nadat ze gemeten zijn, gebruikt voor zogenoemde operationele activiteiten. Denk aan het verstrekken van actuele golfgegevens aan de beroepsmatige en recreatieve scheepvaart, maar ook aan de strandwachten en watersporters.

Daarnaast zijn de gegevens, vooral als ze voortdurend gedurende vele jaren op steeds dezelfde plek zijn geregistreerd, van groot belang om tot een goede schatting te komen van de meest extreme golfcondities die (onder stormomstandigheden) op een bepaalde locatie kunnen optreden. En dat is nuttige informatie voor het kustbeheer en het ontwerpen/toetsen van primaire waterkeringen. Bedenk dat waterkeringen, zoals dijken en duinen niet alleen te maken krijgen met een extreem hoge waterstand, maar ook met hoge golfoploop en golfoverslag.’

Aaldrik Pot & Nicolette Branderhorst
Vogelwachters Rottumerplaat 2019