Het is 3 oktober en de dunnings werkzaamheden in het noordoosten van de Schoorlse duinen zijn inmiddels klaar, alleen de indrukwekkende stapels stammen aan de Schoorlse Zeeweg moeten nog worden opgehaald. Ik ben met pensioen , wandel vier keer per dag in de Schoorlse duinen of strand met mijn hondjes en heb het als wandelaar zeer gewaardeerd , dat er bij deze tweede dunning rekening is gehouden met de veiligheid van bezoekers. Het werkgebied was afgezet en de Schoolse Zeeweg bewaakt tijdens het stapelen.
Als natuurliefhebber ben ik echter bedroefd over de plannen voor de structurele omvorming van onze dennenbossen naar Atlantisch bos . In de winter van 2018 was het zuidwesten al voor dunning aan de beurt. Toen zijn er in het duingebied tussen de Zeeweg en Aagtdorp 15.811 volwassen dennen gekapt met een doorsnede van meer dan 20 cm . Nu is er in een gebied van 70 ha gedund , volgend jaar herfst is een aangrenzend gebied van ca. 60 ha aan de beurt en dit zal volgens het berichtgeving van SBB zo verder blijven gaan: ”Verspreid over tientallen jaren zal er steeds in een deel van het bos een deel dennen uit het bos gehaald worden om ruimte te maken om loofbomen spontaan terug te laten groeien”
Omvorming naar een ander type bos, gaat echter ten koste van een prachtig landschap met een unieke en zeldzame biotoop, die zich in een eeuw tijd via natuurlijke processen heeft kunnen ontwikkelen. Natuur vol schoonheid en harmonie, vol waardevolle en vaak zeldzame flora en fauna.
OUDE BOSSEN ZIJN VAN LEVENSBELANG
Volgens SBB is dit uitdunnen iets dat we echt voor volgende generaties moeten doen , want er komt volgens hen een biotoop voor terug met een veel grotere biodiversiteit . Steeds meer wetenschappers wijzen er echter op, dat bosbeheer niet nodig is om natuur te behouden . Het is zelfs zeer ongewenst. Voor het klimaat is de aanwezigheid van oude bossen van levensbelang . Oude bomen leggen veel meer CO2 en stikstof vast dan jonge bomen en juist dennen vangen het beste fijnstof op . Ze spelen een belangrijke rol in het beperken van de opwarming van de aarde en de klimaatverandering. Bij kap stijgt de hoeveelheid koolstofdioxide in de atmosfeer, waardoor het klimaat verandert met nog meer biodiversiteit verlies als gevolg.
HET AANASSINGSVERMOGEN VAN BOMEN’
Bomen kunnen zichzelf en hun nageslacht aan passen aan de omgeving en zelfs aan een veranderend klimaat. Ook een ooit monotoon aangeplant dennenbos zoals in de Schoorlse duinen verandert zichzelf in de loop van de tijd vanzelf tot een natuurlijk gemengd bos. Hulp is daar niet bij nodig, Onze dennenbossen zijn nu circa 100 jaar oud, maar dennen kunnen gemiddeld 400 jaar oud worden . Een deel is zwakker , sterft eerder en zorgt zo op een natuurlijke manier voor open plekken in het bos. Er zijn al open stukken waar loofbomen zich gevestigd hebben en ook langs de paden zijn loofbomen te vinden
Als de Schoorlse dennenbossen zich langs natuurlijke weg verder mogen ontwikkelen, kunnen wij profiteren van de ecosysteemdiensten die het ons kosteloos biedt
NAALDBOS IS ROBUUST
SBB schrijft dit tevens te doen , omdat de omvorming van een monotoon dennenbos naar een gevarieerd, gemengd bos de weerbaarheid van het bos vergroot . De Schoorlse dennenbossen zijn echter -ondanks de vele ongunstige milieuveranderingen- een veerkrachtig en vitaal bos gebleven . Door uitdunnen wordt juist een minder weerbaar soort als landschapstype gemaakt dan het robuuste dennenbos dat er nu is. De dennenbossen tonen overtuigend aan, dat ze in staat zijn om ingrijpende veranderingen in haar milieu door vermesting, verzuring en verdroging te overleven zonder haar boskarakter te verliezen. Een toonbeeld van veerkracht en vitaliteit!
DE SCHOORLSE DENNENBOSSEN ZIJN GELIEFD
Vanaf de aanplant een eeuw geleden, hebben de Schoorlse dennenbossen zonder menselijk ingrijpen gezorgd voor een idyllisch en sprookjesachtig duinlandschap met schitterende doorkijkjes en lichtinval .
Zowel de open duinen als de dennenbossen zijn zeer geliefd en trekken tussen de 2 en 3 miljoen bezoekers per jaar. Staatsbosbeheer schrijft zelf ook op haar website:”: De duinen van Schoorl zijn een paradijs voor de natuurliefhebber. Open duinen worden afgewisseld met dichte bossen en natte vlakten. De Schoorlse Duinen zijn in alle seizoenen prachtig. In de winter, als de rijp op de takken ligt, is het er betoverend stil. In de lente laten de vele vogels flink van zich horen. Zoals de groene specht en de zeer zeldzame nachtzwaluw. In juni en juli staan tienduizenden dennenorchissen in bloei. Een tapijt van kleine witte orchideeën. In augustus kleurt de heide prachtig paars. En in de herfst groeien er ruim 800 soorten paddenstoelen.”
HOGE NATUURWAARDEN
Er is in de dennenbossen gedurende de afgelopen eeuw een unieke biotoop ontstaan met zeldzame dennenorchis, (korst)mossen , paddenstoelen en veel soorten broedvogels . Een natuurlijk ecosysteem met vele Rode lijst soorten. Samen met een dennenbos op Terschelling zijn de Schoorlse dennenbossen de enige restanten van een biotoop die uit Nederland is verdwenen als gevolg van de steeds verder toenemende neerslag van stikstof
Ook volgens het Natura 2000 Beheerplan zijn er – ondanks het feit dat de natuur overal zo sterk onder druk staat- in de Schoorlse Duinen nog steeds belangrijke natuurwaarden te vinden. In het Beheerplan wordt als zeer hoge natuurwaarde de aanwezigheid van de grootste populatie dennenorchis in Nederland genoemd. Ook wordt als hoge natuurwaarde genoemd, dat de dennenbossen één van de laatste vindplaatsen zijn voor goed ontwikkelde korstmosvegetaties in Nederland , zowel voor wat betreft op de bodem groeiende als epifytische soorten. Als derde zeer belangrijke natuurwaarde wordt de aanwezigheid van zeldzame en bedreigde paddenstoelen beschreven en als vierde het gegeven, dat de dennenbossen een belangrijk broedgebied zijn voor vele soorten Rode lijst vogels en een foerageergebied voor diverse roofvogelsoorten. Tenslotte worden ook zeldzame insecten genoemd zoals harkwesp en hoornaarroofvlieg.
Deze unieke natuurwaarden worden weliswaar in het Beheerplan beschreven , maar ondanks hun sleutelrol in het ecosysteem worden ze niet beschermd door Natura-2000. De Stichting ter behoud van het Schoorlse- en Noord-Kennemerduingebied ( Duinstichting) wijst er in haar nota aan gedeputeerde E. Rommel op , dat wetenschappers in Wageningen al jaren lang waarschuwen voor deze beperkingen van Natura-2000. “Niet kwalificerend” zijn: alle paddenstoelen, veel soorten (korst)mossen, nagenoeg alle insecten, amfibieën, vleermuizen en vogels.
VERNIELING UNIEKE BOSBODEM
In de Schoorlse dennenbossen wordt in de dunningsstroken en langs de paden door de machines de unieke bosbodem vernield . De strooisellaag die gevormd wordt door afgevallen naalden is zeer gevoelig voor verstoring . De moslaag krijgt dan geen kans meer en de zeldzame paddenstoelen , (korst) mossen en dennenorchis die daar afhankelijk van zijn sterven uit . Op open plekken waar de bosbodem nog niet vernield is door machines gaat zonlicht vallen, waardoor de kruidlaag de gelegenheid krijgt zich op de moslaag te ontwikkelen. Zodra de kruidlaag zich verder ontwikkelt en er ook een struiklaag ontstaat , zijn de omstandigheden voor de dennenorchis en de vele zeldzame soorten korstmossen en paddenstoelen ongunstig geworden en verdwijnt ook op de open plekken de soort. Als er op de open plekken loofbomen gaan groeien, gaan ze de grond bovendien verrijken met afgevallen bladeren. De bosbodem kan dan niet schraal en voedselarm blijven en dan sterven ook de laatste overblijfselen van de zeldzame biotoop uit
VLUCHTELINGEN
Na het uitdunnen ontstaan er gaten in de boomlaag . Dan zijn er minder broedplaatsen voor zaadeters die van dichte naaldhoutopstanden houden . Voor “vluchtelingen “die afhankelijk zijn van dichte naaldopstanden wordt het steeds moeilijker om zich elders te vestigen , omdat het aandeel naaldhoutbossen overal in Nederland drastisch vermindert door kap of omvorming naar loofbos of gemengd bos. Daardoor komen steeds meer vogels op de rode lijst .
Als je een wandeling gaat maken bij zonsondergang kun je nu nog het ratelende geluid van de beschermde Nachtzwaluw horen. Naast de beschermde Nachtzwaluw broeden er bijvoorbeeld ook de Ransuil en Zwarte Mees De Ransuil is in 2004 op de Nederlandse Rode Lijst gekomen en de Zwarte Mees in 2017. Dit vogeltje leeft vrijwel alleen in naaldbossen, waar het zich ’s zomers voedt met insecten en ’s winters met zaden . De vogel blijft meestal het hele jaar in hetzelfde gebied, maar in sommige winters komen grote aantallen zwarte mezen uit het noorden van Europa naar onze dennenbossen. De beschermde Kruisbek kwam als vaste Nederlandse broedvogel toen de aangeplante dennenbossen oud genoeg werden. Prachtige vogels met gekruiste snaveltjes , de mannetjes rood en de vrouwtjes groen. Strijkt een groep kruisbekken neer op dennenbomen , dan zijn ze meestal boven in de kroon te ontdekken, waar ze hangend aan dennenappels naar voedsel zoeken.
Het bos is vol levensvormen die door de dunningswerkzaamheden worden gedood of moeten vluchten. Er leven eekhoorntjes, padden , vele soorten muizen en kikkers en als je geluk hebt kun je een boommarter voorbij zien rennen . Er leven veel soorten insecten als bijen, mierenleeuwen, sluipwespen , vlinders en libellen. In de bosbodem leven miljoenen ongewervelde diertjes zoals fluweelmijten , spinnen , hooiwagens , kakkerlakken , oorwormen , duizendpoten , miljoenpoten , springstaarten , pissebedden , kevers en mieren.
BOSTUINIEREN
Het dennenbos in de Schoorlse middenduinen is niet het enige natuurgebied waar de bestaande unieke biotoop moet worden omgevormd . Er worden overal in Natura 2000 gebieden zogenaamde “Natuurherstelmaatregelen”uitgevoerd . Onze houding ten opzichte van de natuur is al eeuwenlang bepaald door een antropocentrisch wereldbeeld. De mens is daarin superieur aan al het andere dat leeft en de morele cirkel breidt zich nauwelijks uit tot dieren , bomen en planten .
Natuur is een werk in uitvoering, bosbeheer betekent tuinieren. Het moet regelmatig weer anders en dan snerpen al snel de zagen. In ons land krijgt een boom niet veel kans om oud te worden . Door de mechanisatie van het bostuinieren wordt de aanpak ook steeds grover en slordiger. Grote, zware , lawaaiige en stinkende machines richten een enorme ravage aan .
BURGERINITIATIEF KAPPEN MET KAPPEN
Toch is er nu iets aan het veranderen. Uit de inmiddels 42676 mensen die hun handtekening hebben gezet op de petitie van de actiegroep “Schoorlsebosmoetblijven”, blijkt dat er steeds meer burgers komen die bestaande natuur met haar dieren, bomen en planten bestaansrecht toe kennen. In de Schoorlse duinen staan de vier dennenbossen langs de zeereep in het Natura 2000 Beheerplan op de nominatie om in zijn geheel gekapt te worden om ruimte te maken voor open duingrasland. De Duinstichting heeft met haar Burgerinitiatief bij de Provincie bereikt , dat tot nu toe alleen een deel van het dr. van Steijnbos is gekapt en dat eerst de effecten van deze kap worden geëvalueerd .
FINANCIELE PRIKKELS
Volgens het Natura 2000 beheerplan is het de bedoeling om het naaldbos in de Schoorlse duinen :”langzaamaan om te vormen tot loofbos door selectief naaldbomen te kappen.” SBB mag zelf bepalen hoe ze dat doet, het valt onder bosbeheer . SBB zou er ook voor kunnen kiezen om na deze eenmalige selectieve kap , de omvorming verder via natuurlijke processen te laten verlopen. Ik hoop het zo en met mij vele andere natuurliefhebbers.
Er blijken echter sterke financiële prikkels die kap stimuleren. Er is bijvoorbeeld € 3,6 miljard aan subsidie beschikbaar voor het bijstoken van biomassa (houtsnippers) in kolencentrales. Als het bomen worden gekapt om Natura 2000 doelen te halen, geldt een vrijstelling voor herplant. Staatsbosbeheer oogst jaarlijks ongeveer 300.000 kubieke meter hout uit de staatsbossen. De totale omzet van Staatsbosbeheer uit houtverkoop en biomassa was vorig jaar meer dan 27 miljoen, blijkt uit antwoorden van minister Carola Schouten (Landbouw en Natuur) op Kamervragen van de Partij voor de Dieren. Na aftrek van de kosten blijft daar ongeveer de helft van over, ruim 13 miljoen.
TUINIEREN MET EEN ONZEKERE TOEKOMST
Steeds meer wetenschappers wijzen er op, dat het zinloos is om in deze tijd een stikstofgevoelige habitat te willen ontwikkelen. In ons huidige dichtbevolkte land waar natuurgebieden onder druk staan van industrie, verkeer, intensieve landbouw en veeteelt is de depositie van stikstof in natuurgebieden onvermijdelijk hoog. Dat leidt tot grootschalig tuinieren met een onzekere uitkomst. De Kerf en de Lagune zijn bijvoorbeeld anders geworden dan wat er was beoogd. Het vrijgemaakte zand in het Baaknolbos en op de grens tussen Bergen en Schoorl is veranderd in een wandelend duin. De open plekken die door uitdunning zijn ontstaan worden al snel ingenomen door de ongewenste Vogelkers. SBB heeft laten weten dat Vogelkers nu systematisch met subsidie weggehaald wordt
WE HEBBEN DE DENNENBOSSEN NODIG VOOR SCHONE LUCHT
De verliezers van het uitdunnen van de dennenbossen zijn niet alleen de dennen, de dieren die moeten vluchten of worden gedood , de zeldzame paddenstoelen , korstsmossen en dennenorchis die uitsterven , maar ook de mensen. Bomen zorgen voor een betere luchtkwaliteit omdat ze voor zuurstof zorgen , CO2 afkomstig van verkeer, landbouw , veeteelt en industrie opnemen en fijnstof wegvangen. De depositie van stikstofoxiden uit de atmosfeer is op een bos tot 16 maal groter dan op een lage vegetatie. Bomen die het beste fijnstof wegvangen zijn juist de dennen. Omdat ze groenblijvend zijn , halen ze ook in de wintermaanden fijnstof uit de lucht
Volgens de Gezondheidsraad bedraagt het aantal gevallen van vroegtijdige sterfte per jaar in Nederland 9.200 door fijnstof en 2.600 door stikstofdioxide
Volgens het Longfonds hebben bijna een miljoen mensen met een longziekte last van luchtvervuiling. Ongezonde lucht verergert longziekten als astma , COPD en longkanker. Longziekten verzwakken het immuunsysteem en vergroten het risico aan het overlijden aan Corona . Meer dan 50.000 mensen belandden hierdoor één of meerdere keren in het ziekenhuis. Jaarlijks overlijden minimaal 12.000 mensen vroegtijdig door fijnstof of stikstofdioxide. Zelfs al in de baarmoeder lopen kinderen gezondheidsschade op door luchtvervuiling.
Er is weinig bos in Noord-Holland en in de Schoorlse duinen is al veel bos verloren gegaan door bosbranden . Na uitdunnen worden er geen bomen terug geplant en is het is onzeker wanneer er spontaan de gewenste loofbomen voor terug zullen komen. Bovendien duurt het lang voor deze volwassen zijn. In het huidige Coronatijdperk kunnen we door de negatieve invloed van luchtvervuiling op onze gezondheid geen boom meer missen.
WERKVERKEER GAAT TEN KOSTE VAN DE RUST EN KWALITEIT VAN WANDELPADEN
De Schoorlse dennenbossen zijn zuurstofrijke en heerlijk geurende wandelgebieden zowel op koude en winderige dagen als bij grote hitte, wanneer er koelte gevonden kan worden onder de schaduwrijke bomen.
Door het zware werkverkeer bij het uitdunnen wordt niet alleen de rust verstoord , ook worden de wandelpaden vernield. Goed toegankelijke (schelpen)paadjes veranderen in mulle zandpaden met bandensporen en vaak blootliggende wortels die voor valgevaar zorgen. Dat heeft ongewenste gevolgen voor de toegankelijkheid . Niet alleen voor ouderen en mensen die wat minder goed ter been zijn en/of afhankelijk van een hulpmiddel als een rollator of scootmobiel , maar ook voor ouders die gebruik maken van een kinderwagen. Zo komen steeds meer wandelaars op de verharde fietspaden terecht die op drukke dagen al overbelast zijn met verschillende soorten weggebruikers
MIJN CONCLUSIE
De wens om de Schoorlse dennenbossen om te vormen naar Atlantisch bos heeft een zeer onzekere toekomst en nadelige effecten op het klimaat en de bestaande biotoop. Eventuele voordelen wegen niet op , tegen het verlies van de huidige dennenbossen , die ondanks de vele ongunstige milieuveranderingen veerkrachtig en vitaal zijn gebleven met een unieke en zeldzaam geworden biotoop

.