mannetje kleine wintervlinder

Wat is het vroeg donker rond deze tijd. Om vier uur begint het al te schemeren en een uurtje later is het al avond en vaak koud. Het voelt vreemd aan om dan in het licht van straatverlichting of autokoplampen nachtvlindertjes te zien fladderen. Dit gebeurt nu regelmatig in de Dennen of bij andere bosjes en het zijn bijna altijd mannetjes van de kleine wintervlinder. Dit vlindertje is zelfs bij vorst actief. Soms belanden ze ook wel op het raam van je verlichte kamer. Dan kun je rustig kijken of je een vage lichtere band op zijn bruine vleugels ziet.

Het vlindertje kan nu rondvliegen zonder bloeiende planten omdat het geen voedsel nodig heeft. De energie om nu actief te zijn heeft hij in zijn lichaam opgeslagen toen hij nog een rups was.

Vlinders zonder vleugels

De kleine wintervlinders wachten in deze periode totdat de vrouwtjes uit de poppen te voorschijn kruipen. Deze zijn te vinden in de strooisellaag onder bomen. Ze zien er ongewoon uit: er zijn slechts kleine vleugelstompjes waarmee ze niet kunnen vliegen. Ze komen omhoog gekropen over de stam en lokken daar een wachtend mannetje aan met feromonen, vluchtige stoffen die aangeven dat ze kan paren. Een mannetje paart dan met haar, waarbij de achterlijven gekoppeld zijn. Soms neemt hij het vrouwtje zelfs mee in de vlucht zoals je dat in de zomer ook wel eens bij dagvlinders ziet.

Na de paring kruipt het vrouwtje omhoog in de boom. Bij een bladknop of holtes in de bast van de stam – vaak zijn het eikenbomen maar het kunnen ook andere bomen of struiken zijn – legt zij haar bevruchte eitjes.

Eten, eten, eten…

In het vroege voorjaar als de bladeren ontluiken komen de eitjes uit. De kleine groene rupsjes beginnen aan de verse blaadjes te eten. Als het op is zoekt het diertje steeds nieuwe uitlopende verse blaadjes en verankert zich door middel van een spinseldraad. Omdat deze rupsen vaak in grote aantallen voorkomen kunnen de bomen en struiken volledig aangetast raken. Zo waren afgelopen voorjaar in mei alle grauwe wilgen en duindoorns rond het pad tussen camping Kogerstrand en de Bertusnol kaal gegeten door deze rupsen. Alle takken waren bedekt met een lichte waas van spinseldraadjes. Later in het seizoen hebben deze planten zich wel weer hersteld.

Klimaatonderzoek

De kleine wintervlinder speelt ook een rol bij klimaatonderzoek. De rupsjes kunnen alleen verse blaadjes eten en die verschijnen door het opwarmende klimaat steeds vroeger in het voorjaar waardoor de rupsjes ook eerder uitkomen. Veel jongen van koolmezen en bonte vliegenvangers worden gevoerd met deze eiwitrijke beestjes. Koolmezen kunnen goed anticiperen op die vroeg verschijnende rupsenmassa’s: zij beginnen dan ook vroeger te broeden. Bonte vliegenvangers – die op Texel overigens niet broeden – kunnen dat niet. Het zijn trekvogels die ver in Afrika overwinteren en terugkomen op een vaste tijd. De overvloed van rupsen van de kleine wintervlinder is dan net voorbij en hun jongen krijgen dus minder te eten.