Koekoek, speurend in de lucht. Foto: Rob Buiter

Als mens zijn we heel wat jaren zoet om ons kroost op te voeden. De meeste diersoorten doen dat een stuk sneller, maar er zijn er ook die zich er wel heel makkelijker van af lijken te maken. Ze leggen stiekem een ei in andermans nest en maken zich snel uit de voeten.

Koekoeksnest

Een vogel die bekend staat om dit gedrag is de koekoek. In de duinen van Texel legt de koekoek haar ei in het nest van bijvoorbeeld een graspieper of een kwikstaart. Het broeden én de complete verzorging van het kroost laat ze aan gastouders over. De term koekoeksnest klopt dus eigenlijk niet. De koekoek maakt zelf namelijk helemaal geen nest.

Spionage expert

In het voorjaar bespioneert de koekoek vanaf een hoge post het gedrag van mogelijke gastvogels. Ze wacht tot er minstens één ei is gelegd. Als de vogel even van het nest is gooit ze er een ei uit of eet het op en legt snel het hare ervoor in de plaats. Elke koekoek specialiseert zich in een specifieke soort. De kleur en het formaat van het ei kan ze aanpassen om de kans te vergroten dat het ei geaccepteerd wordt. Het vrouwtje van de koekoek moet er goed voor zorgen dat ze niet gezien wordt bij haar actie. Als de gastouder de zaak niet vertrouwt zal ze het nest verlaten. Om de slagingskans te verhogen legt de koekoek in wel 12 tot 25 verschillende nesten een ei.

Bruut gedrag

Nog maar net uit het ei gaat het koekoeksjong gelijk aan de slag om zijn overlevingskansen veilig te stellen. Hij duikt onder de andere eieren of jonge vogels in het nest en werkt ze zonder pardon over de rand. Net zo lang tot hij als enige is overgebleven. De gastouders hebben er vervolgens een hele klus aan om het bovenmaatse jong van voedsel te voorzien.

Koekoeksbijen

Er zijn ook verschillende bijensoorten die het ouderschap uitbesteden. Deze bijen worden koekoeksbijen genoemd. Ze leggen hun ei in het nest van alleen levende bijen die een nest maken in het zand. Koekoeksbijen zie je daarom vaak laag over de grond vliegen. Ze houden dan andere bijen in de gaten, speurend naar een geschikt nest. Zodra de eigenaar van een nest even afwezig is sluipen ze het nest in om er eieren in te leggen. Als de koekoekslarven uit zijn gekomen doden ze de larven van de gastbij, eten ze op en doen zich tegoed aan de pollenvoorraad. Deze brutale telgen voeden zich met het voedsel dat de nietsvermoedende gastouder voor het eigen nageslacht had verzameld.

Vrouwtjes van de koekoeksbijen kun je meestal herkennen aan een glad lichaam. Ze lijken meer op wespen dan andere bijen. Bijen die zelf voor hun kroost zorgen zijn meestal behaard, zodat ze bij het bezoeken van bloemen stuifmeel kunnen verzamelen als voedsel voor hun nageslacht. Koekoeksbijen hoeven alleen maar voor zichzelf te zorgen. Ze voeden zich met nectar, waar ze geen beharing voor nodig hebben.

Een kwetsbaar systeem

Op Texel komen een aantal koekoeksbijen voor die zeer zeldzaam zijn, o.a. de Waddenviltbij en de duinkegelbij. De meeste koekoeksbijen zijn nogal kieskeurig. Ze leggen hun ei niet zomaar in een willekeurig bijennest, maar zijn afhankelijk van één specifieke bij. Als het door bijvoorbeeld gebrek aan nestgelegenheid of voedsel niet goed gaat met deze bijensoort komt ook het voortbestaan van de koekoeksbij in het gedrang. Ditzelfde geldt voor de koekoek. Ouderschap zonder zorgen klinkt aantrekkelijk, maar het is nog niet zo eenvoudig als het lijkt.

Meer lezen over koekoeksbijen op Texel:

Waddenviltbij na 30 jaar teruggevonden op Texel

Duinkegelbijen koekoeksbijen in @NPTexel

Via Instagram kun je meegenieten van de mooiste ervaringen en natuurbeelden van de boswachters, volg @BoswachterMariette en @BoswachterThomas                                  

Ook op Facebook kun je  Staatsbosbeheer Texel volgen: https://www.facebook.com/staatsbosbeheertexel