Tijdens mijn inventarisatieronde op 31 mei ontdekte ik in een nestkast vier witte eieren en bijna geen nestmateriaal. De meeste koolmeesjongen waren al uitgevlogen en de bonte vliegenvangers waren al druk bezig hun jongen van eten te voorzien. Ik was er van overtuigd dat dit geen tweede nest van een koolmees kon zijn. Spannend! Iets om goed in de gaten te gaan houden.
Een week later zag ik de broedende vogel voor het eerst. Ik kon mijn geluk niet op, want ik was er van overtuigd dat dit een draaihals moest zijn. Een draaihals is een heel bijzondere spechtensoort die op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels staat. Nog nooit hadden we in dit gebied, Radio Kootwijk, een draaihals waargenomen. Wel hangen er sinds jaren twee draaihalskasten bij de heide, maar dit exemplaar had een mezenkast als woning uitgekozen.
Op 18 juni zag ik de draaihals voor het eerst aan de nestkast hangen met voer in zijn of haar bek. Het regende die dag, maar ik wilde toch graag gaan kijken omdat ik de dag daarna op vakantie zou gaan. Om de tien minuten werd er opnieuw voer aangevoerd. In de regen heb ik de eerste foto’s kunnen maken van de draaihals die met mierenbroed aan de nestkast hangt.

Hoewel ik graag de ontwikkelingen van de draaihalsfamilie wilde volgen, zijn mijn vrouw en ik toch maar naar Italië gegaan. Na thuiskomst eind juni ben ik direct naar het nestkastengebied gegaan, om te kijken hoe het was met de draaihalzen. Zou alles nog goed zijn, was er geen roofdier geweest met draaihals op het menu? Boommarters weten bijvoorbeeld precies hoe ze een nestkast open kunnen maken om de vogels op te kunnen eten. Om dit tegen te gaan heb ik bij alle kasten een stukje ijzerdraad gemaakt over het deksel. Alsjeblieft niet mijn draaihalzen! Gelukkig, na een half uurtje wachten was daar ineens weer de draaihals aan de kast. Voorzichtig ben ik tussen de voersessies naar de kast gegaan en heb er in gekeken. Zeven grote jongen staarden mij verbaasd aan. Daarna ben ik niet meer bij de nestkast in de buurt geweest, maar heb af en toe op afstand gekeken of er nog activiteit was.

Op de foto zijn de perfecte camouflagekleuren van de vogel goed te zien. Met al dat bruin, grijs en zwart heeft hij een echte boomschorskleur. Zijn snavel lijkt niet op de beitelsnavel van andere spechtensoorten en is spits met een scherpe punt. Ze eten mieren en zijn de enige trekvogel onder de spechten. Door zijn zwakke snavel hakken draaihalzen zelf geen nest, maar maken ze meestal gebruik van vermolmde loofbomen en bestaande nesten. Ook zijn gedrag wijkt af. Deze specht klimt niet langs boomstammen maar leeft voornamelijk op de grond, of hoog in de bomen. Bij bedreiging flitsen ze met de tong telkens uit hun snavel waardoor er een sissend geluid ontstaat, dat levensecht lijkt op het sissen van een slang. Bij gevaar kruipt hij dicht tegen een boomtak of de grond, waarbij hij met zijn flexibele hals de kop heen en weer draait. Vandaar de naam draaihals!

Op de Veluwe kunnen we deze vogel vinden in bosgebieden met een open landschapsstructuur met zandgronden en heidevelden, waar voldoende mieren te vinden zijn. Hieraan voldoet het gebied in Radio Kootwijk, maar een gemis in dit gebied is dat er weinig oude, vermolmde loofbomen zijn. Nestkasten kunnen dan uitkomst bieden. In de natuurgebieden bij Radio Kootwijk hangen daarom nestkasten van vrijwilligers van de Stichting Behoud Dierenwereld Veluwe. Sinds jaren inventariseren wij daar de vogels. Gegevens van onze nestkasteninventarisatie gaan naar Staatsbosbeheer (terreineigenaar), de vereniging SOVON (Vogelonderzoek Nederland) en naar de Universiteit van Groningen voor een onderzoek naar klimaatverandering.

Ik weet niet of deze draaihalzen volgend jaar weer terugkomen naar hun oude nest (omgeving). De zeven jongen zijn inmiddels uitgevlogen. Waar gaan ze volgend jaar naar toe? Komen ze naar Radio Kootwijk en gaan ze een nieuw gebied eigenen? Als dat zo is dan breidt de stand van deze Rode Lijst Vogel zich uit. Spannend om dit te blijven volgen.

Henry Kats, vrijwilliger bij Staatsbosbeheer en Stichting Behoud Dierenwereld Veluwe