Kaartfragment uit jaarrapportage

Onlangs publiceerde Werkgroep Zeearend Nederland hun Voortgangsrapportage 2023 over het ‘terreingebruik, dispersie en sterfte van jonge Zeearenden uit Nederland’. Een rapportage die we als boswachters in de Oostvaardersplassen graag in ons mailboxen ontvangen en verwachtingsvol lezen. En wat zijn ze weer prachtig: de illustraties van de vluchtbewegingen van de jonge gezenderde zeearenden op een Nederlandse kaart of Europese kaart geprojecteerd. Aan de overkant van mijn bureau, waar mijn collega hetzelfde rapport doorneemt, hoor ik alleen maar een bewonderend “Wow, dit is gaaf”. Ik denk hetzelfde en wil al dit moois graag met jullie delen

Je hoeft de tekst van de rapportage niet eens te lezen om te begrijpen wat je ziet. Je kunt ook gewoon geboeid kijken naar het door de vogels gemaakte schilderij.

Op de plaatjes lijkt het net of Nederland bedekt wordt door de schimmeldraden van een enorme paddenstoel. De zwarte lijnen vinden hun oorsprong in een aantal kerngebieden, wetlands zoals de Biesbosch, de Oostvaardersplassen, de Randmeren van Flevoland en verder oostwaarts, op verschillende plekken langs de Rijn. De Waddeneilanden worden door wat voorzichtige draden met elkaar verbonden en met de Friese en Groningse kust maar vormen ook concentraties op zich. Het gaat hier om niets anders dan de bewegingen van de oorspronkelijk 15 geringde jonge zeearenden die zich verspreiden over Nederland, Duitsland en Noordoost Frankrijk.

36 nesten bezet

Een plaatje als dit was twee decennia geleden nog ondenkbaar. Enerzijds stond de techniek om vogels te zenderen nog in de kinderschoenen. Nu zijn er zenders die 7 jaar mee gaan. Anderzijds heeft de populatie van de zeearend zich sinds het eerste broedgeval in de Oostvaardersplassen in 2006 geweldig ontwikkeld. In 2023 waren er 36 nesten bezet.

Het rapport laat in detail zien hoe de aanvankelijk jonge zeearenden zich in de periode tussen 2019 en 2023 door het luchtruim bewogen. De vogels die in 2019 en 2020 gezenderd werden zijn inmiddels volwassen en vestigen zich gaandeweg op vaste plekken binnen en buiten Nederland. De gezenderde vogel uit de Lepelaarplassen (gezenderd in 2019) doet bijvoorbeeld verwoede pogingen om zich in Noordoost Frankrijk te vestigen, maar heeft misschien last van heimwee. De vogel wordt nog regelmatig  in Nationaal Park Nieuw Land gezien.

Verhalen over individuele zeearenden

De rapportage beschrijft ook successen en tragedies in de levens van de jonge vogels. En zoals altijd wanneer je een enkel dier uit de anonimiteit van de soortgroep haalt, worden de beschrijvingen prachtige verhalen, die lezen als een roman. Inmiddels zijn de eerste gezenderde vogels geslachtsrijp en zoeken ze een fijne partner en een mooie nestboom op een geschikte plek.

Wat maakt zo’n plek nou geschikt? Als je de kaart bekijkt en de rapportage leest gaat het veelal om plekken in ‘laag Nederland’. De nesten worden daar gebouwd in waterrijke gebieden met hoge bomen. Voedsel en veiligheid zijn nog steeds basisvoorwaarden voor een geschikte omgeving. Hoewel er ook langs de Waddenkust wordt gebivakkeerd, is een zee in de nabije omgeving geen strikte voorwaarde en voldoen grote zoetwaterestuaria en rivieren prima. Ik lees zelfs dat grote ontoegankelijkie delen van de Veluwe een belangrijk verblijfsgebied vormen.

Feit is dat we de prachtige vogels steeds vaker te zien krijgen, al kunnen sommige exemplaren nog steeds vijf jaar ‘onder de radar’ blijven. Vorige week zag ik twee volwassen exemplaren over de IJssel bij Zwolle vliegen. Ze landen en in een populier, duidelijk zichtbaar vanaf de openbare weg, op een vijftal meters van hun nest. Een aantal jaren geleden zou dit nog tot opwinding hebben geleid en groepen vogelaars hebben aangetrokken. Nu is het iets dat je, mits je de lucht in de gaten houdt, dagelijks, of in ieder geval regelmatig, kunt meemaken.

Dan is het ook weer leuk om te zien dat de jonge vogels enorme afstanden afleggen tussen hun favoriete gebieden. Niet alleen door de zenderwaarneming, maar ook de oude vertrouwde ringen maken ze hun vliegpatronen duidelijk. Collega Tjibbe Hunink maakte vorige week bovenstaande foto van een zeearend in de Oostvaardersplassen. De combinatie van ringen laat zien dat dat het om een jong exemplaar gaat, dat vorig jaar langs de IJssel bij Zwolle is geboren.

Het indrukwekkende web van lijnen op de kaart met soms enorme concentraties daarvan maken voor mij in ieder geval duidelijk dat natuurbeheerders de afgelopen jaren veel goeds hebben gedaan met het beschermen en beheren van de natte natuurgebieden in Nederland. De zeearenden laten ook zien dat het herstel van een aantal van deze gebieden meer dan de moeite waard is geweest.