De schrijver Robert McLiam Wilson zegt, networked, plugged in, neurotically wi-fied and G3d as we are, we yearn to re-establish contact with the actual, the primal, the old. We dream of something real, something unmitigated by the filter of profit-making… Hij wijdt deze woorden aan een beschouwing bij het werk van fotograaf Charles Fréger. Deze fransman trok twee jaar door Europa op zoek naar l’homme sauvage, de wildeman.

Hij vond hem met name in bergachtige streken waar ze echte winters kennen, in afgelegen gebieden in Zwitserland, Oostenrijk, Finland, Bulgarije, Macedonië, het Noorden van Spanje. FoMu, het Foto Museum in Antwerpen, zocht de mooiste opnamen uit en stelde een geweldige tentoonstelling samen.

De wildemannen die Fréger trof zijn, nuchter beschouwd, verklede mensen. Ze hebben zich uitgeleefd in huisvlijt en van stro, dierenvachten, dennentakken, schedels en hoorns kostuums en maskers gemaakt. Slechts een enkele keer weten we sinds wanneer deze maskerades en verkleedpartijen plaatsvinden. Met de suggestie dat het om eeuwenoude gebruiken gaat, moet je een beetje voorzichtig zijn. Er is nogal wat (re)-invented tradition in deze sector. Voor de academicus is dat belangrijk. Mij maakt het niet zo veel uit. Het is interessant genoeg dat nu nog steeds mensen in de rol van wildeman kruipen.

Bijna altijd heeft het verschijnen van de wildeman met een belangrijke overgang te maken, zoals die van het donkere jaargetijde naar de wederkomst van het licht of bij het achterlaten van de kindertijd en bereiken van de volwassen leeftijd. Het brengen van vruchtbaarheid, zo van direct belang voor een agrarische samenleving, is bijna altijd een ‘functie’ van de wildeman. Zijn groene takken kunnen dat symboliseren. Maar het kan ook directer. De formidabele Babugeri uit het dorp Bansko in Bulgarije dragen gigantische constructies van geitenhuiden en om hun middel twee grote bellen. Oorspronkelijk hoorden daar een roodgeverfde knots tussen, die overduidelijk fallisch was. In hun rituele dansen, streken de Babugeri langs de getrouwde vrouwen om hun vruchtbaarheid te vergroten.

Heel veel wildemannen zijn uitgedost met bellen, soms vele tientallen. Of hun geklingel bedoeld is om iets welkom te heten (de lente, het licht, het goede) of om iets af te weren (de winter, de duisternis, het kwaad) is mij niet helemaal duidelijk. Soms moet de wildeman een rituele ‘dood’ sterven om vervolgens weer tot leven gewekt te worden: de mens toont zich meester over de natuur.

McLiam Wilson merkt op dat het ironisch genoeg juist het internet is, waar tal van mensen die hunkeren naar iets archaïsch, iets in verbondenheid met het ritme van de natuur, hun common ground vinden. Hij is blij verrast met al die sites over het maken van werktuigen uit de bronstijd en met YouTube filmpjes die instrueren hoe je zelf een amphora kunt craften. Hij zegt dat ook de donkere, dierlijke kanten van de menselijke psyche, zo overduidelijk in de wildeman aanwezig, op het internet toch ook weer een sociale kant krijgen. Hey, good for us.