Vanuit Cuijck ging ik afgelopen zondag op de fiets naar het Nederlands Kampioenschap Maasheggenvlechten bij Oeffelt. Voor de zekerheid toch even de weg vragen. Of ik de Lidl kende? Of anders de Jac Linders? Daar moest ik rechts de dijk op en dan altijd maar rechtdoor. Dat supermarktenlandschap is om van te huilen. Maar dan! Zo mooi hoe de rivier ’traag door oneindig laagland gaat’, hier wel met een ‘hoogland’ als decor. De Maas met de Nijmeegse stuwwal op de achtergrond, kerktorens groot en klein aan de horizon, een glimp van een rijk Roomsch verleden. Fijn, iedereen groet. Even een race met een vrachtschip.
Bij St. Agatha zie ik ze langs de weg: gevlochten heggen, keurig bijgehouden. Mooi, zo zonder blad nog en eigenlijk een grafisch kunstwerk. Die heggen zijn geschiedkundig een beetje een probleem, in die zin dat we niet precies weten hoelang ze hier al voorkomen en of er ooit sprake was van een streekeigen stijl van hegvlechten. Het is natuurlijk leuk dat Julius Ceasar in De Bello Gallico (ca. 50 v.Chr.) over de bewoners van deze ‘Belgische’ streek schreef: “Om nu des te gemakkelijker de ruiterij hunner naburen bij haar strooptochten af te weren, hadden zij jonge boomen gekapt en neergebogen, zóó dat die aan de zijden nog talrijke takken lieten ontspruiten, en daartusschen plantten zij braam- en doornstruiken. Op die wijze vormden deze heiningen bolwerken, alsof ’t wallen waren…” (Vertaling J.J. Doesburg).
Als echte bron heb je er weinig aan, maar het is wel zo dat op enig moment op heel veel plekken in Europa een techniek werd toegpast waarbij van bomen of struiken middels allerlei klief-, snoei- en aflegwerk een heg werd gevormd. Handig om vee binnen je perceel te houden en wilde dieren erbuiten. Een heg houdt ook slib vast bij overstromingen en daar wordt de grond vruchtbaarder van. Bijkomend voordeel in onvervuilde tijden.
Er zijn in de streek negentiende-eeuwse vlechtsporen aangetroffen maar om nu overal vlechtheggen aan te leggen vinden sommige historici en ecologen geschiedvervalsing. Er zijn geen schriftelijke bronnen om verder op te werk te gaan. Wel is er de getuigenis van de toen 91-jarige Piet Janssen uit 2001 waarin hij vertelt hoe hij vroeger heggen vlocht. Daaruit zijn twee stijlen gereconstrueerd die nu officieel te boek staan als Maasheggen. Maar er zijn uiteraard veel meer mensen die van (groot)ouders nog de verhalen kennen over het ‘leggen’ van heggen.
Prikkeldraad en ruilverkavelingen maakten de heggen overbodig en het landschap een stuk kaler. Sinds het begin van dit decennium komen ze langzaamaan weer terug. Ze worden, zoals zondag, zelfs in wedstrijdverband aangelegd. De betrokkenheid van bewoners is enorm. Hun landschap wordt mooier. En daarmee misschien wel heel erg van onze tijd.