In De vogels van Europa, de nieuwe roman van de Vlaamse schrijver Bart Koubaa, wordt Maarten de Ridder, statisticus, getrouwd, drie kinderen, geconfronteerd met de zelfmoord van Eddie Bonte, een jeugdvriend. Samen met Joris de Vlieger vormden ze ooit een jongenclubje, ze zongen in een koor en deden fanatiek aan vogelen. Hoogtepunt uit hun vroege tienerbestaan is een vogelexcursie naar Texel, een initiatief van de koorleider. Die figuur wordt zo dik in de verf gezet dat je vanaf moment een al problemen van de ergste soort vermoedt. Wat is er op Texel gebeurd in die zomer van 1980? Is Eddie bepoteld door de koorleider? En zou Eddie zelf later, als volleybaltrainer…Maarten probeert het allemaal uit te vinden. Een flink deel van het boek wordt ingenomen door Maartens terugblik op de vakantie. Voor hem was die geweldig. Hij was jarig en kreeg de gids van de vogels van Europa. Een verrekijker had hij al, wat wil een jonge vogelaar nog meer? Als een godsgeschenk (woorden van de koorleider) treffen ze op de lepelaarskolonie in De Geul een jong dat probeert te vliegen. “Een mooier cadeau kan een mens zich toch niet wensen.” En dan is het tijd voor friet en bier. Maarten is 14 geworden maar de koorleider doet niet moeilijk over drank (…).
Koubaa heeft zijn huiswerk gedaan: de weetjes over al die vogels die voorbij komen, de muziek uit 1980, de locaties op Texel, alles is uitgezocht. De sfeertekening van het eiland is heel overtuigend: “We zagen jonge lepelaars van De Geul stuntelig naar de aangrenzende Mokbaai oversteken en een paar kieviten die tot een rietmoeras in de Muy een bruine kiekendief achternazaten!”. Vind ik fijn om te lezen: “Heel lang geleden, jongens, was Eierland, bovenaan waar nu De Cocksdorp ligt, je weet wel, bij de rode vuurtoren, wel, dat stuk was vroeger los van Texel, en er werden enorm veel meeuweneieren geraapt, die dan naar de Amsterdamse bakkers gingen.”
De schrijver laat het heel erg 1980 zijn. Je hoort tot vervelens toe de vogeltjesdans, en iedere puber maakt zijn eigen rijmpje op ‘Koning, keizer, admiraal, Popla kennen ze allemaal’. Bij de Vlaamse vrienden wordt dat ‘en op zijn kop, dat is geen kwaal, maar kak van de wielewaal’.
Koubaa is druk in de weer geweest met het uitwerken van allerlei motiefjes, van de muziek van Joy Division (als je dertien bent?) tot tics van personen en de idiote theesoorten die Maartens vrouw drinkt. En hier gaat het soms mis: de schrijver legt ook nog eens een keer uit waarom hij dingen laat terugkomen of wat ze betekenen. Angst voor ambiguïteit? Kijk naar wat Mulisch daarmee deed. Koubaa kan het wel, lees zijn open vraag: “…een gedachte die ik niet goed wist te plaatsen. Eerlijk gezegd weet ik nog steeds niet wat ze precies inhoudt; dat we de wereld veranderen door ernaar te kijken?”

Bart Koubaa, De vogels van Europa. Uitgegeven bij Querido, Amsterdam-Antwerpen 2014.