Steenlopers overtijen begin augustus op een strekdam waar tot voor kort de sternkolonie domineerde.

Wisseling van de wacht op vogeleiland Rottumerplaat. De meeste zomergasten zijn weggevlogen. De herfsttrek is begonnen en de eerste wintergasten, zoals Rotganzen, zijn gearriveerd.

Zomervakantie is het nog op de wal. Nat, maar zomer. Rottumerplaat is een seizoen verder. Herfst is het hier.

Weg zijn de luidruchtige broedkolonies van tientallen Noordse sterns, Visdieven en Dwergsterns. De 150 paar Veldleeuweriken die de lucht boven de Zuid- en Noordkwelder maanden met hun gezang vulden, houden zich nu muisstil. Of zijn weg. Geen zingende Nachtegaal of Blauwborst meer.

De jonge Slechtvalken en Bruine Kiekendieven scharrelen inmiddels zelf hun kostje bij elkaar. De familie Grauwe Vliegenvanger is een paar dagen geleden vertrokken.

De nestjes Boerenzwaluwen zijn uitgevlogen. Hoewel één gezin bij regen nog met zijn allen op de ouderlijke nestkom onder het boeiboord van de vogelwachtersbehuizing schuilt. Krap, maar gezellig.

de najaarsakte

Voor de najaarsakte van het eilandtheater melden zich sinds twee weken dagelijks groepen nieuwe spelers uit Noord-Europa of nog verder weg. De eerste Steenlopers. Een Rosse Grutto. Bonte Strandlopers en Kanoeten. Een handjevol Zilverplevieren. Vogels die de hele zomer afwezig waren.

Aanvankelijk alleen volwassen trekvogels, nog in zomerkleed. Sommigen met Knaloranje. Roodbruin. Zij zullen worden gevolgd door de eerste exemplaren van hun nieuwe generatie, met bescheidener verentooi.

Eind juli waren hier tientallen najaarsgasten uit het hoge noorden. Maar het eerste augustusweekend liepen hun aantallen al op tot duizenden seizoensmigranten. Met laagwater zoeken ze voedsel op het wad. Met hoogwater overtijen ze op het eiland. In plaats van een tiental waren het nu al bijvoorbeeld 3156 Kanoeten, 2706 Rosse Grutto’s en 2675 Bonte Strandlopers.

Een deel ervan zullen doortrekkers zijn. Een ander deel blijft misschien langer. Zoals eind juli ook al wintergasten verschenen. Rotganzen bijvoorbeeld, een soort die ver weg in Noord-Siberië broedt. Eerst twee adulten, met de witte ring van veren om hun hals. Vergezeld van twee juvenielen, zonder witte halsring. Daarna zes Rotganzen. Een dag later negen Rotganzen. Dat zal zo doorgaan tot hier honderden Rotganzen overwinteren voor ze begin mei terugvliegen naar Siberië.

de laatste nesten

Het broedseizoen op Rottumerplaat is, kortom, voorbij. De bel voor de laatste zomerronde lijkt alleen niet gehoord door een paartje Visdieven. Op 3 augustus toveren die drie eendagskuikens op een strekdam tevoorschijn. Geholpen door vijf andere volwassen Visdieven proppen ze zoveel mogelijk visjes in de kuikens. Een race tegen de seizoensklok, om dit nageslacht op tijd klaar te stomen voor de vlucht naar het zuiden.

Zomergasten die ook nog moeite hebben weg te gaan, zijn de Oeverzwaluwen. Hun nestgangen in de duinhellingen zijn deels nog in gebruik. Oeverzwaluwen zijn opportunisten die iedere gelegenheid te baat nemen om nageslacht groot te brengen. Pak je kansen want het zijn riskante plekken waar zij broeden, waar het makkelijk mis gaat.

Mis ging het op de kop van de Stuifdijk in het westen van Rottumerplaat. Daar zijn steile duinhellingen, waar de Oeverzwaluwen graag nestgangen graven. Daar slaat de zee jaarlijks tientallen meters duin af. Bij een zomerstorm gingen dit voorjaar zo 37 bewoonde nesten van Oeverzwaluwen verloren.

Daags na die storm bleken op 9 veiliger plekken in de Stuifdijk 28 andere nestgangen door Oeverzwaluwen bewoond. Een deel ervan is begin augustus nog in gebruik. Omdat op Rottumerplaat geen vossen, ratten of katten zijn, durven sommige Oeverzwaluwen hier zelfs op kuithoogte te broeden.

Vrijwel alle sterns en de Lepelaar-kolonie met 62 bewoonde nesten lijken dit jaar de hoogwaters goed te hebben doorstaan. Ook de honderden, nee duizenden Kleine Mantelmeeuwen en Zilvermeeuwen brachten dit jaar succesvol nageslacht voort. Een overzicht daarvan komt in een later blog.

In tegenstelling tot andere plekken in Nederland zijn op Rottumerplaat vrijwel geen vogels met griepsymptomen waargenomen. Dat viel op de eerste dag van dit bewakingsseizoen niet te verwachten. Op Goede Vrijdag was zo’n beetje de eerste vogel die de vogelwachters op het eiland zagen, een rondtollende doodzieke Waterral met vermoedelijk, mogelijk, vogelgriep. Dat deed het ergste vrezen. De sombere vooruitzichten van die dag zijn niet bewaarheid.

het bergeendenraadsel

Van één vogelsoort blijft het een raadsel of dit broedseizoen wel of niet succesvol was. De vogelwachters hebben tientallen broedverdachte, waakzame en alarmerende paartjes Bergeenden gezien. Maar slechts één keer Bergeenden met een toom van vijf kuikens. Verder zijn er geen nesten gevonden van Bergeenden, geen andere Bergeend-kuikens gezien, en ook geen halfwas Bergeenden.

Daarmee loopt 2023 voor de Bergeend op Rottumerplaat even merkwaardig als het broedseizoen dat een eerdere vogelwachter, Barwolt Ebbinge, in zijn boek Rottumerplaat (2020) beschrijft. Anders dan op andere plekken langs de kust en de grote rivieren zag ook Ebbinge op Rottummerplaat ‘nooit’ crèches met Bergeend-kuikens. Ontvluchten Bergeenden misschien ’s nachts met hun kroost ongezien dit eiland met al zijn hongerige meeuwen die wel een Bergeend-kuikentje lusten, vraagt Ebbinge zich af. Maar ook daarvoor zijn dit seizoen geen aanwijzingen gevonden.

Het broedseizoen is dus voorbij. Het sein voor de vogelwachters van dienst om na vier maanden af te ronden. De ervaring uit voorgaande jaren leert dat sommigen op de wal dit het teken vinden om een gok te wagen en stiekem naar Rottumerplaat koers te zetten. Waag het er niet op, is het welgemeende advies tot besluit van een van de laatste vogelwachtersblogs dit jaar.

Zo’n beetje jaarrond blijven hier andere vogelonderzoekers aanwezig. Met de boswachters van Staatsbosbeheer en de bemanning van het bewakingsschip de Harder van de Waddenunit van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit handhaven zij de strenge bescherming van dit natuurreservaat. Niet voor niets luidt de ondertitel van het boek van Ebbinge: Verboden eiland in de Waddenzee.

Vasco van der Boon en Aielle Erens