Zoutminnende vegetatie op zanderige bodem. Te zien zijn onder andere Zeekraal en Zilte schijnspurrie. (Foto: Peter Jan Keizer)

Het was eind jaren 90 dat ik (Peter Jan Keizer) voor het laatst op Rottumerplaat was geweest. Maar nu deed zich een gelegenheid voor om van 7 tot en met 11 juli 2023 met Jip Louwe Kooijmans een bezoek te brengen aan de vogelwachters Vasco van der Boon en Aielle Erens op het eiland. Doel was om naar paddenstoelen te kijken. Tevens was er gelegenheid om naar landslakken te zoeken. Reden voor dat laatste was om te checken of de Habitatrichtlijnsoort Nauwe korfslak er nog steeds voorkomt. Deze soort is een goede indicator voor de vochtige duinvalleifauna en was in 2006 op Rottumerplaat aangetroffen.

De algemene indruk is dat sinds die afgelopen ongeveer 25 jaar wel een en ander veranderd lijkt te zijn.

Een groot gebied van embryonale aangroeiende duinen ten westen van de stuifdijk was compleet verdwenen. Aan de westkant van het eiland is nu sterke erosie. Dat is te zien aan de klifvorm van de deels afgeslagen duintjes en zelfs van een deel van de stuifdijk, maar ook het overstuiven van de achterliggende vegetatie. Het weggespoelde zand lijkt aan de noordkant terecht te zijn gekomen in de vorm van een lange schoorwal.

De kwelder te zuiden van het verblijf bestond destijds, eind jaren negentig, uit een modderige bodem met uitsluitend Gewone zoutmelde. We dachten toen te maken te hebben met een eindstadium van een onbegraasde kwelder. Nu valt te zien hoe fout die aanname was. Die kwelder is zanderiger en wellicht wat hoger geworden, met allerlei andere soorten als Lamsoor, Schorrekruid en andere zoutminnende soorten.

Destijds stonden er slechts enkele verspreide kleine exemplaren van Abeel aan de voet van de zuidkant van de stuifdijk. Dat waren er nu meer en deze bomen waren ook een stuk groter. Bovenop de stuifdijk is de destijds open zandige helmvegetatie vervangen door een gesloten dek met mos, helm, plaatselijk dichte Duindoorn, en veel Liguster. Deze veranderingen lijken een gevolg van natuurlijke successie, maar dan waarschijnlijk beïnvloed door een verhoogde stikstofinput vanuit de lucht.

Merkwaardig was het voorkomen van tientallen exemplaren van de Prikneus, een ontsnapte tuinplant, in het duin van de stuifdijk, aan de westkant.

Over zwammen en korstmossen

De zomer van 2023 was tot aan half juli erg droog geweest. Dat houdt in dat de omstandigheden voor gewone op de grond groeiende paddenstoelen niet gunstig waren en deze dus zo goed als afwezig waren. In de drooggevallen vijver naast het huis groeit op de vochtige bodem Lisdodde. Daartussen groeiden meerdere exemplaren van de Lisdoddefranjehoed (Psathyrella typhae), een niet zeer algemene soort, die niet eerder op Rottumerplaat was gevonden.

Op oudere Duindoornstruiken ten oosten van het onderkomen werd de Duindoornvuurzwam gevonden. Op oudere Vlier groeide het Gewoon judasoor. Beide zijn gewone verschijningen in duinstruweel. Op oude rietstengels in aangespoeld vloedmerk groeide het Rietfranjekelkje (Lachnum controversum), een algemene soort, die echter opvallend weinig in het waddengebied is waargenomen (volgens Verspreidingsatlas). Misschien moeten paddenstoelenzoekers meer aandacht besteden aan op oude rietstengels groeiende zwammetjes.

Op 31 juli is door Aielle en Vasco een leuke waarneming gedaan van de Wortelende champignonparasol (Leucoagaricus barsii). Deze groeide in de duinen direct aan de zuidkant van het huis. Het had intussen meer geregend. Op mijn verzoek hebben de vogelwachters een stukje van de hoed verzameld en gedroogd voor mij meegenomen naar de vaste wal. Met microscopisch onderzoek op 14 augustus 2023 kon ik bevestigen dat het inderdaad om deze zeldzame paddenstoelensoort ging.

Er is niet geprobeerd een compleet overzicht van korstmossen te maken, maar hieronder volgen enkele opvallende waarnemingen.

Schorsmos (Hypogymnia physodes): Deze ooit zeer algemene soort van boomschors is overal in Nederland erg achteruit gegaan, als gevolg van stikstof-invloed. Op Rottumerplaat werd één fors exemplaar op de grond in de duinvegetatie gevonden, zie foto.

Leermossen komen talrijk voor in de mosrijke duinvegetatie van de stuifdijk. Op één plekje stonden drie soorten op korte afstand bij elkaar: Groot leermos (Peltigera canina), Klein leermos (P. rufescens) en Soredieus leermos (P. didactyla).

Op een uit de grond stekend stuk van een dikke nylon kabel groeide de Duindaalder (Diploschistes muscorum), tussen het Grijs kronkelsteeltje (dat hier ook de enige groeiplaats had die ik heb gezien van deze in de overige duinen in Nederland zeer talrijke invasieve exoot).

Slakken in de aanspoelsels

Op verzoek heb ik enkele monsters genomen van aanspoelselgordels aan de zuidflank van de stuifdijk, op enkele plekjes in het vak met coördinaten 228,000 617,000, zie foto. In dergelijke vloedmerken heeft het hoogwater van de Waddenzee in het voorafgaande winterhalfjaar een hoeveelheid van de dode kweldervegetatie bij elkaar gespoeld en op een hoop gedeponeerd daar waar het water het hoogst kwam. Daarbij zijn ook de in de vegetatie en op de bodem levende slakjes meegekomen, waarvan de huisjes gemakkelijk in het aanspoelsel te vinden zijn. De slakken zijn gedetermineerd door slakkenspecialist Sylvia van Leeuwen, zie onderstaande lijst.

Belangrijke gevolgtrekking is dat de Nauwe korfslak nog tot 2022 / 2023 aanwezig was op Rottumerplaat.

De overige soorten hebben merendeels een typische kustverspreiding, overwegend in het Delta- en het Waddengebied. Er waren geen nieuwe soorten voor Rottumerplaat bij, maar wel enkele minder algemene soorten.

Peter Jan Keizer