Toen ik jong was, bracht ik mijn tijd niet door in de disco. In de avond en nacht ging ik liever naar buiten en liep rond met een eenvoudige batdetector, luisterend naar natte en droge tikjes van vleermuizen die voorbij vlogen en je in het donker niet zag. Een boeiende tijd, rondstruinen door velden, bossen en in dorpen, in het holst van de nacht. Menig keer kwam de politie poolshoogte nemen, gealarmeerd door verontruste burgers. Bij het zien van vreemde mensen die in het donker over waterpartijen schijnen met zaklantaarns, kwamen bewoners regelmatig informeren wat we daar aan het doen waren, of belden direct het alarmnummer.

De Klencke
Een van de vleermuisnachten staat me nog helder op het netvlies, staande aan een brede watergang langs landgoed de Klencke. Tegen de bosrand boven het water vlogen franjestaarten en watervleermuizen rond. De eersten hoog dwarrelend in de lucht , acrobatische toeren uithalen de insecten uit de lucht te pakken. Laag scherend over het water de watervleermuizen. Zo zit je elkaar niet in de weg tijdens het eten. De batdetector knetterde met oorverdovend lawaai in mijn oren. Het meest indrukwekkend waren de oplichtende lampjes, in de vorm van glimwormen, die in de wal aan de overkant van het water hun aanwezigheid kenbaar maakten. De enige keer in mijn leven dat ik glimwormen heb zien gloeien. Zouden ze nog voorkomen in Drenthe?

Na mijn jeugdescapades heb ik het wat rustiger aan gedaan met de vleermuizen. De batdetector (een betere versie) gaat wel mee als ik ’s nachts op pad ga, dat blijft een gewoonte. Regelmatig ’s nachts op pad in combinatie met overdag werken zit er niet meer in. Een andere hobby: het nachtvlinderen tot een uur of twee lukt nog net.

Al eerder vertelde ik in een blog Kopzorgen dat het aantal overwinterende baardvleermuizen in de aardappelkelder op het voormalig Kamp Westerbork enorm afnemen. In vier jaar tijd van 1.200 baardvleermuizen naar 400 afgelopen winter. Om de oorzaak te achterhalen is er dit jaar begonnen met onderzoek op verschillend vlak. Er is gekeken naar lokale veranderingen in en rond de kelder, er zijn vleermuizen gevangen en onderzocht op leeftijd en geslacht. En er staat geavanceerde opname apparatuur in de kelder. Het ‘waarnemen’ van vleermuizen heeft technisch een enorme vlucht genomen. Als ik de apparatuur zie die er nu gebruikt wordt en dit vergelijk met mijn eerste batdetector, dan ben ik wat betreft de vleermuizen wel wat ‘stil blijven staan’ en moet ik nog veel bijleren. Vleermuisdeskundigen gebruiken en praten tegenwoordig over batloggers, anabatten en stand alone apparatuur. De nieuwe categorie detectors heeft ingebouwde opname apparatuur. Met behulp van een programma kunnen de gegevens op de computer geanalyseerd worden. Met GPS leg je elke vleermuis nauwkeurig vast en sonogrammen kunnen in het veld bekeken worden. Als nieuwste van het nieuwste zag ik onlangs een kleine module die je op de iPhone kunt plaatsen. Het programma in de module geeft zelfs aan om welke soort het gaat. Wat dat betreft wordt het steeds gemakkelijker om vleermuizen te horen.

Spoorlijn
Hoe de migratie (trek)route van de baardvleermuizen van de zomerverblijfplaatsen naar de winterverblijfplaats de aardappelkelder is, weten we nog niet. Om hierachter te komen is het zenderen van een aantal vleermuizen het volgende doel. Afgelopen zomer ontstond het idee dat de baardvleermuizen wellicht de spoorlijn Groningen – Zwolle als migratieroute gebruiken. Ik woon wat dat betreft mogelijk op een gunstige locatie. De vleermuizen kunnen via de weg Oosthalen afbuigen richting aardappelkelder Kamp Westerbork. Vleermuizen gebruiken lijnelementen, zoals bomen, ter oriëntatie. En dan neem je als vleermuis natuurlijk de weg Oosthalen, aan beide zijden van de weg staan statige mooie oude eiken. In mijn tuin is een week een batlogger geplaatst om er achter te komen of baarden van de weg gebruik maken.

Bloemetjes buiten zetten?
Dat er vleermuizen wonen en jagen bij mij om het huis, wist ik natuurlijk wel. Ik zie ze in de avondschemering jagen op insecten boven de paardenbak. En als ik hond Pita meeneem voor de laatste avondronde, scheren er vleermuizen heen en weer, boven mijn hoofd. Vleermuisdeskundige Reinier Meijer analyseerde de opnames van mijn batlogger. De verrassing was groot. Veel meer soorten dan ik dacht zijn ’s nachts actief op en rond het erf. En er wordt wat afgekletst, de bloemetjes worden buiten gezet. In één nacht werden er tussen de 1.000 en 1.200 opnames gemaakt. Een enorme drukte waar wij mensen geen weet van hebben. Het is toch maar fijn dat wij ze niet kunnen horen… ik zou geen oog dicht doen.