Veel Groningers hebben afgelopen dagen hun ijzers weer omgebonden om op verschillende plekken in de provincie te schaatsen. De meeste schaatsbanen liggen op graslanden. Een van de mooiste ijsbanen ligt in Westerwolde, in Sellingen. Namelijk de Poststruiken. Ik denk dat we hier in deze vorstperiode nog niet kunnen schaatsen, maar wellicht krijgen we later deze winter nog een kans. Maar wist je dat deze schaatsbaan op een heel bijzonder natuurgebiedje ligt?

Precies op deze locatie groeit een bijzondere plant. Voor Staatsbosbeheer is het de enige groeiplaats in Westerwolde. Het is een sterk bedreigde soort van blauwgraslanden. De soort staat onder druk vanwege verdroging en vermesting. Ik heb het over de Spaanse ruiter.

Hoe ziet de plant eruit?

De Spaanse ruiter behoort tot de composietenfamilie. Dat is dezelfde familie als de paardenbloem. De plant wordt vaak aangezien als distel, maar als je goed kijkt zie je dat er een enkele bloem op een dunne steel staat. De meeste bekende distels hebben meerdere bloemen op een steel. De bladeren hebben zachte stekels. Bij een distel zijn deze stekels hard. De plant bloeit in juni en juli paarsrood.

Soldatenkwaste

De naam Spaanse ruiter is ook wel een interessante. Deze naam dateert uit de tachtigjarige oorlog (1568 – 1648) in Nederland. De Spanjaarden hielden met bouwsels in de stad Groningen de aanstormende cavalerie op afstand. De bloem van de Spaanse ruiter lijkt op de kousen flossen van de Spaanse soldaten.
De oecologische flora heeft een andere verklaring voor de naam. De hangende kopjes na de bloei zouden lijken op de geknotte paardenstaarten van de paarden van de vluchtende cavalerie van de Spanjaarden. Spaanse kan ook wijzen op vreemde, dus een andere of nieuwe distel die in de geschiedenis verscheen. De Friese naam is Soldatekwast. Welke verklaring de juiste is, weet ik niet. Maar ik vind ze beide interessant.

Beheer Poststruiken

De Poststruiken is al heel lang een schaatsbaan. Om goed ijs te krijgen moet je niet een te hoge vegetatie onder water hebben staan. De Poststruiken wordt in de late zomer/begin van de herfst gemaaid. Dit maaisel wordt afgevoerd. Dit is hetzelfde beheer als wat we in de beekdalen uitvoeren. Maaien en afvoeren. Door het maaisel af te voeren verschralen we de bodem wat gunstig is voor heel veel plantensoorten. Maar door het afvoeren op deze locatie voeren we ook de pluizenbollen die de Spaanse ruiter na haar bloei maakt, en waarin haar zaad zit, af.
Het zaad van de Spaanse ruiter is in tegenstelling tot de paardenbloem, zwaar en ze zitten vaster op de bloembodem. Wat betekent dat de zaden slecht door de wind verspreid worden en dat deze plant zich dus moeilijk over grotere afstand kan verspreiden.

Zaadverspreiding

Vroeger was alles veel kleinschaliger en werd er anders geboerd. In Westerwolde waren talloze kleine gemengde boerenbedrijfjes die het hele landschap gebruikten. Ze gebruikten de heide om te begrazen, de hooilanden om hooi te winnen als wintervoeding en de essen om hun gewassen te telen. Een typisch kleinschalig cultuurlandschap. Men had een paar koeien en schapen, die liepen op de heide en in de graslanden. Met het hooi dat gewonnen werd in de beekdalen en naar boerderijen gebracht werd, werden tal van zaden over grotere afstand verspreid in het landschap. Ook via poten, de vacht of mest van vee verspreiden zaden zich. De landbouwmethoden zijn sterk gewijzigd en dat heeft ook gevolgen voor planten in wat nu natuurgebieden zijn. Dus hebben we deze plant een handje geholpen in de zaadverspreiding.

Monnikenwerk

Dit jaar hebben wij een paar extra handen in ons team. Liza is leerling bij ons, en helpt ons in het dagelijks beheer. Voordat de maaimachine in de Poststruiken aan het werk ging, hebben onze vrijwilligers pluizenbollen verzameld. Liza heeft deze pluizenbollen uitgeplozen en de zaden van de Spaanse ruiter verzameld. Dat was een monnikenwerkje.
Daarna heeft ze samen met boswachter Leon de zaden verspreid in een volgens ons geschikt natuurgebied, een heel stuk stroomafwaarts van de Ruiten Aa. Als jullie tijdens het wandelen in Ter Wupping bamboestokjes zien staan, dan weten jullie waarom en welk zaad daar ligt. Wij hebben nog niet eerder op deze manier gewerkt. Het is een experiment. Hopelijk kunnen we op deze manier bijdragen in het in stand houden en het verspreiden van deze mooie plant.

Ik verwacht niet dat we komende zomer al paarse bloemkopjes in Ter Wupping zien, maar hopelijk wel in 2024.

Dus mochten we deze winter nog wel de kans krijgen om te schaatsen in de Poststruiken. Weet dat je dan over hele bijzondere planten schaatst.

Boswachter Jelka