Grote bonte specht - foto gemaakt door Joost Swijghuizen

-Tiktiktiktik-. Terwijl ik in natuurgebied Tetjehorn in ’t Roegwold met mijn verrekijker naar een ijsvogel sta te kijken, klinkt het boven mij in de hoge bomen alsof er aan de deur wordt geklopt. Terwijl ik omhoog kijk en daardoor een beetje beweeg, vliegt het ijsvogeltje weg. Maar gelukkig word ik daarna meteen weer getrakteerd op een gave vogel: de Grote bonte specht.

Oude erfbeplanting
In ’t Roegwold zie je weinig hoge bomen staan. Maar op de plekken waar ze wel staan, hebben vroeger vaak boerderijen of huizen gestaan. Het zijn de overblijfselen van oude erfbeplanting. Deze bomen worden dankbaar gebruikt door verschillende dieren, waaronder de Grote bonte specht; de meest algemene specht van Nederland.

Rode pet en broek
Ik richt mijn verrekijker omhoog om te kijken of het een mannetje of een vrouwtje is. Deze zijn makkelijk van elkaar te onderscheiden: het mannetje heeft een rood ‘petje’ op z’n achterhoofd en het vrouwtje heeft dat niet. Ze hebben allebei een rode ‘broek’ aan. Grote bonte spechten zijn in de lucht ook goed te herkennen aan hun vlucht: ze vliegen in een golvende beweging van boom naar boom.

Spechtensmidse
Grote bonte spechten zijn het hele jaar in of rondom hun broedgebied aanwezig. Je kan ze dus het hele jaar zien. In de warmere maanden eten ze graag insecten, die ze tussen spleten in bomen zoeken door met hun snavel er tussen te porren. Ook eten ze soms eieren en nestjongen van andere vogels. In de koudere maanden zie je ze wel bij voedertafels in tuinen en wenden ze zich tot zaden in sparren- en dennenkegels en noten.

De Grote bonte specht waar ik naar kijk is druk bezig met het verorberen van een noot. Dit doet hij op een bijzondere manier: hij klemt de noot vast in een spleet van de boom (zelf gemaakte spleten of natuurlijk aanwezig) en tikt daarna met zijn snavel tegen de noot aan om er stukjes af te kunnen eten. De plaats waar hij dit doet, wordt ook wel de spechtensmidse genoemd. Vaak kan je deze vinden door goed op de grond te kijken naar hoopjes opengepikte zaadkegels of noothulzen.

Snavel als een beitel
De snavel van de vogel heeft een stevige hoornlaag en een harde, beitelvormige punt. Het is een belangrijk instrument voor de Grote bonte specht. Want naast eten, hakt ‘ie er ook z’n nest mee uit. De eieren worden los in de boomholte gelegd, zonder verdere aankleding. Het maken van een nest gaat makkelijker op zacht of dood hout, daarom is het ook belangrijk dat er genoeg dode bomen in de natuur blijven staan.

Het zogenaamde ‘roffelen’ is ook een belangrijke functie die de snavel vervult. Dat is eigenlijk een paar keer heel hard en snel tikken tegen een boom of soms tegen een lantaarnpaal. De roffels in het voorjaar hebben alles te maken met het vinden van een geschikte partner. Een vrijgezel mannetje laat wel 600 keer per dag zijn roffel horen. Het is ook van belang dat deze roffel uitmuntend klinkt: het moet een vrouwtje aantrekken. Als dit gelukt is en ze zijn samen, roffelen ze gezellig samen verder. Dit versterkt hun band en ze bakenen hiermee ook meteen hun territorium af.

Hoofdpijn?
Krijgt de Grote bonte specht dan geen hoofdpijn van al dat gehamer, getik en geroffel? Uit onderzoek blijkt dat de kleine hersenen van de Grote bonte specht bestand zijn tegen deze schokken. Dat komt door de vorm van de kop, die is helemaal afgestemd op het hameren. Belgische onderzoekers hebben videoanalyses gedaan van de kop van de vogel, tijdens het tikken. Daaruit bleek dat de snavel nauwelijks beweegt ten opzicht van de hersenen.

Ik blijf nog een tijdje stilletjes kijken naar de tikkende Grote bonte specht. Tot hij uitgegeten is en weer golvend naar een andere boom vliegt.

Boswachter Beppie