Stapels stammen langs het pad, in ons mooie bos. Iedereen heeft ze wel eens gezien, maar waarom liggen die stapels daar? Hoe wordt bepaald welke bomen gezaagd mogen worden en welke blijven staan? Wordt er lukraak geoogst of zit er meer achter? En wie controleert of Staatsbosbeheer zorgvuldig werkt, met respect voor flora en fauna?
Ik ben Eric Bruins, bosbeheerder op de Veluwe. Mij is gevraagd of ik een serie blogs wil schrijven waarin ik alles beschrijf wat te maken heeft met bos en houtoogst.

Ontstaan van de huidige Veluwse bossen

Houtoogst ja, sommigen spreken van bomenkap, bomen rooien of andere termen. Wij spreken inderdaad van houtoogst. En van bosbeheer. Omdat we als Staatsbosbeheer al meer dan 100 jaar duurzaam hout produceren met vakmanschap. Omdat we de ‘houten vruchten’ plukken van de bosbouwers van 50 jaar geleden. Omdat we bouwen aan het bos van de toekomst, zodat onze kinderen niet alleen kwaliteitshout kunnen oogsten, maar ook genieten van een heerlijke tijd in de bossen en van alles wat daar leeft. Dit alles samen is bosbeheer en houtoogst in een notendop.
In dit eerste blog vertel ik over het ontstaan van onze huidige Veluwse bossen.

Je loopt tussen de bomen en geniet van de rust. Het voelt alsof het bos er al eeuwen staat! Maar is dat wel zo? Hoe zijn de bossen van Staatsbosbeheer op de Veluwe eigenlijk ontstaan?

Het bos van vroeger

Van de 16^e tot en met de 19^e eeuw werd het landschap in Nederland anders gebruikt dan nu. Natuurgebieden die we nu koesteren, en waar we van genieten, werden destijds maar lastig gevonden. Uit het bos haalde je hout voor het bouwen van je huis of schuur en je gebruikte het als brandhout om op te koken en om warm te blijven. Je zaagde gewoon alle bomen om die het dichtst bij stonden, dan hoefde je er minder ver mee te sjouwen. Als je de stronken uit de grond haalde kon je de goede grond gaan gebruiken als akker. Zo zijn veel bossen (die toen vooral uit loofbomen bestonden) fors kleiner geworden in omvang.

Van heide tot zand

De heidevelden werden gebruikt om schapen op te laten grazen. Door de heide af te plaggen (met wortel en al uit de grond steken) en bij de schapen in de stal te leggen kreeg je een goede mest voor op je akker. Doordat er weinig bossen en bosjes meer waren, ontstonden grote kale zandvlaktes waar de wind vrij spel kreeg en het zand flink liet stuiven. De dorpen probeerden zich hiertegen te beschermen door rond de huizen bomen te laten staan of te planten.

Van zand naar bos

Aan het einde van de 19e eeuw kwam het besef dat we in Nederland meer en betere bossen nodig hadden voor hout. De huizenbouw moest doorgaan, kachels moesten blijven branden en er moest snel en veel hout komen voor het stutten van de mijngangen in Limburg. Daarom is in 1899 Staatsbosbeheer opgericht: wij moesten de woeste stuifzanden op de Veluwe beteugelen (vastleggen) met nieuw bos. Deze boswachterijen noemen we ontginningsbossen. De boswachterijen Kootwijk, Garderen en delen van Nunspeet zijn hier mooie voorbeelden van. Ook kreeg Staatsbosbeheer bestaande bossen in eigendom en verbeterde en vergrootte die bossen. Het Speulder- en Sprielderbos zijn hier een voorbeeld van. Waar de bossen toen werden aangelegd als grote dennenakkers die snel hout konden leveren, kwam er later veel meer aandacht voor de natuurwaarde en beleving van het bos. In grote dennenakkers zijn open vlaktes gemaakt en ingeplant met andere houtsoorten; sparren, eiken en beuken.

Natuur, recreatie en houtproductie

In ongeveer tweederde van het bosoppervlak van Staatsbosbeheer is, naast natuur en recreatie, houtproductie een belangrijke functie. In een derde van ons bos is de natuur leidend en wordt niet, of op kleine schaal, hout geoogst. Maar deze houtoogst is dan bedoelt om het bos een zetje in de juiste richting te geven.

In het volgende blog vertel ik jullie meer over welke soorten bomen je zoal in onze bossen tegen komt, en wat de waarde is van deze bomen.

Boswachter Eric Bruins

Dit blog maakt deel uit van een serie:
1: Het ontstaan van de huidige Veluwse bossen
2: Over de bomen in het bos
3: Kijken naar hout
4: Houtoogst
5: Bescherming van de bosbewoners
6: Het bos van de toekomst