Bij hondenweer gaan we niet snel wandelen in het bos, behalve misschien om de hond uit te laten, als deze wil tenminste. En dan kunnen we zomaar een bijzonder verschijnsel missen. Vandaag zag ik tijdens het uitlaten van de hond, onder de paraplu door, een witte substantie onderaan een eik. In eerste instantie dacht ik aan ijshaar, maar dat kan helemaal niet. De temperaturen zijn ruim boven nul en het regent gestaag. Niet een moment om ijshaar te verwachten.

Borrelend schuim

Dichterbij komend zag ik een grote hoop schuim liggen onderaan de boom. Ik had het wel eens vaker opgemerkt, in kleinere hoeveelheden weliswaar, maar dit was spectaculair om te zien. Boven het schuim, borrelden bubbeltjes uit de boom, onder het schors vandaan, zich verzamelend in een grote zeepvlok onderaan de boom. Eigenlijk heb ik me nooit afgevraagd wat het nu precies is. Je ziet het niet op elke boom en de omstandigheden moeten waarschijnlijk ook nog eens optimaal zijn. Temperatuur? In ieder geval een boel regen.

Op internet toch maar eens op zoek naar dit fenomeen. Op Nederlandse sites kon ik geen goede verklaring vinden. Wel suggesties, maar ik kon er niet zoveel mee. Maar de Duitsers hebben dit vast al eens gründlich onderzocht en ja hoor, gevonden.

Saponinen

Verantwoordelijk voor het schuim zijn de zogenaamde saponinen (behorend tot de glycosiden), natuurlijke stoffen die in bomen en planten met name in de bast te vinden zijn. Hoe ruwer de bast, des te meer saponinen. Daardoor zie je het schuimeffect sneller bij bomen met een ruwe bast dan een gladde bast. Deze bitter smakende stoffen bezitten eigenschappen waardoor schuim ontstaat bij uittreding aan het oppervlak (sapo = schuim) als het in aanraking komt met zuurstof (en water). Je kunt het vergelijken met een wasmiddel.

Dan lees ik verder dat saponinen een remmende werking hebben op indringers, zoals insectenvraat en groei van bacteriën en schimmels, een vernuftige beschermingsstrategie van de boom. Knap! En in de Tweede Wereldoorlog werd bij gebrek aan zeep, door mensen die er weet van hadden, saponine als zodanig gebruikt.

Zo zie je maar weer, de hond uitlaten met regen is best een leuke en bovenal leerzame activiteit.

Hieronder zie je nog een timelaps van het fenomeen.

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=NtgAhBx3hvw&w=560&h=315]

Boswachter Pauline Arends