Wie door het Drents-Friese Wold trekt om van de prachtige natuur te genieten en omhoog naar de bomen kijkt, ziet op sommige plekken meer bruin dan groen. Het bos lijdt onder de droogte. Vorig jaar was het langdurig warm en droog. Het grondwater zakte weg en je zag dat het bos het zwaar had. Nu zijn we een jaar verder en de reserves (lees: grondwater) zijn hier afgelopen winter onvoldoende aangevuld. Waar op sommige plekken in Nederland het water met bakken uit de hemel viel, is er in het Drents-Friese Wold nauwelijks regen van betekenis geweest. Het bos op de hoge zandgronden, waar we hier zitten, reageert direct op deze tekorten. Ook het voorjaar is droog geweest en de verdamping hoog. En met weer een hete droge week in het vooruitzicht zal het vochtprobleem alleen maar groter worden.

Bij met name de buitenlandse soorten als Japanse lariks, Amerikaanse Douglasspar en de andere sparren zoals Fijnspar, zien we nu dat ze de droogte niet meer aankunnen. Hele opstanden worden in één keer bruin. De naalden vallen eraf. Ook Berk kleurt al geel en bladeren van andere loofbomen als Beuk beginnen om te krullen. Toch is het vaak niet alleen het gebrek aan water wat de bomen dood of ziek maakt. Ze zijn door droogte verzwakt en hierdoor vatbaar voor insecten, bacteriën en schimmels. Daardoor is de totale impact nu nog niet eens te zien en moeten we wachten tot de kleinste bosbewoners de klus afmaken.

Is het erg dat er zoveel bomen dood gaan?

Als zowel liggende dode bomen als staande dode bomen in voldoende mate aanwezig zijn, dienen ze als belangrijke voedselbron in het bos. Ik denk dat iedereen de term “dood hout leeft” ondertussen wel kent. Dood hout zorgt voor heel veel variatie in het bos. Het begint met bastkevers die hun eitjes net onder de schorslaag leggen zodat de larven zich kunnen ontwikkelen in de bast. De grotere insecten als houtwespen, boktorren en prachtkevers hebben meer de tactiek om hun larven door het hout te laten eten zodat er gangen ontstaan tot diep in de stammen. Juist deze gangen zorgen er vervolgens weer voor dat schimmels en bacteriën de boom van binnenuit kunnen opeten. Voor de vogels is zo’n stam vol met lekkernijen een ideale plek om eiwitrijk voedsel te vinden.

En dan hebben we het nog niet eens gehad over mieren, vliegen, wantsen, wespen, vlinders, pissebedden, springstaartjes, vleermuizen, paddenstoelen (meer dan 1000! verschillende soorten), mossen en korstmossen. Voor al deze soorten is dood hout van levensbelang. En dan hebben we ook nog soorten die dood hout gebruiken voor hun overwintering.  Dode bomen en dood hout spelen dus een belangrijke en niet te missen rol in de natuur.

Harde reset voor het bos

Met zoveel soorten die afhankelijk zijn van dode bomen moeten we toch juist blij zijn met sterfte in het bos. We vinden het ook niet zo erg, het past wel bij een natuurlijker bos zoals het Drents-Friese Wold. Alleen is dit wel een hele harde reset voor het bos. De schaal waarop het gebeurt is wellicht meer zorgelijk . Het dode hout zou geleidelijk in tijd en ruimte beschikbaar moeten komen om weer opgenomen te kunnen worden in het ecosysteem van het bos.

Kunnen we er wat tegen doen?

We kunnen op dit moment er niet zo veel aan doen . Wel gaan we verder waar we al een langer mee bezig zijn. Het Drents-Friese Wold meer een natuurlijker maken i.p.v. het productiebos wat het was. Zorgen voor menging van verschillende inheemse soorten en meer variatie in leeftijd en hierdoor meer spreiding van risico’s. Het bos moet klimaatbestendiger worden om dit soort periodes van droogte te kunnen doorstaan. Sloten die in het bos liggen worden gedempt om het water in het gebied te houden. Ook zal in dit bos het aandeel te oogsten bomen om de variatie te vergroten, naar beneden worden bijgesteld. De natuur heeft nu zelf al bepaald voor welke soorten er geen ruimte meer is in dit bos.

Natuurlijk houden we ook de veiligheid in de gaten. Want zoveel dode bomen in combinatie met wegen en paden vraagt om extra zorg om ongelukken te voorkomen. Deze bomen zullen we in zijn geheel omzagen of alleen de takken verwijderen en de stam laten staan in het bos. Dan kunnen de andere levende wezens deze boom weer verder gebruiken!