Soms loopt het water zo je laarzen in! Foto: M. Rink

Wat is dat toch altijd een prachtig gezicht als ons landschap bedekt wordt onder een witte deken. Wanneer het zonnetje dan tussendoor (ver)schijnt, is het extra genieten. De warme stralen verwarmen je gezicht, terwijl de lucht die je uitademt als kleine wolkjes opgaat in het winterse landschap. We hebben zelfs voldoende vorst gehad, waardoor op ijsbanen en natuurijs jong en oud genoten op de schaats. Ik geniet hoe elk jaargetijde weer iets bijzonders heeft. En dan stijgt het kwik. En terwijl de sneeuw en het ijs teruggaan naar hun vloeibare vorm, krijgen wij het landschap terug waar we al zolang tegenaan hebben gekeken: nat en blubberig.

“Daar gaan we weer!”

Dat dacht ik even toen ik de weerberichten zag. Weer regen in het vooruitzicht en het was al zo nat buiten… Nog nooit viel er in een jaar zoveel regen als in 2023 en ook 2024 begon met enorme buien. Berichten over hoogwater hoor je nauwelijks nog in de nieuwsoverzichten, maar op veel plekken is het nog altijd kleddernat. Voor de bezoekers van het bos zijn de enorme plassen die ze tegenkomen niet altijd handig. Voor de natuur daarentegen is al dat water een must. In december afgelopen jaar vertelde ik hierover bij RTV Drenthe. In dit blog vertel ik je er nog wat meer over én geef als bonus nog tips waar je op dit moment nog met (bijna) droge voeten kan wandelen. Probeer de verleiding te weerstaan om gelijk naar beneden te scrollen.

Een jaar van uitersten

Nattigheid, droogte en hitte, stormen en nog meer nattigheid. Dat vat 2023 wel zo’n beetje samen. Het was een uitzonderlijk nat en warm jaar. Door de harde wind droogde vanaf juni alles op en moesten waterschappen het peil verhogen. Ook in het Drents-Friese Wold zag ik de gevolgen van de droogte. Vooral fijnsparren hadden het moeilijk. Voor de droogte echt extreem werd, begon het in de zomer net op tijd te regenen. In het najaar ging dat nog eens flink door wat resulteerde in overvolle regenmeters. Op de meeste plekken in Drenthe viel er tussen de 1100 en 1200 millimeter. Hierdoor ging 2023 de boeken in als het natste jaar sinds de metingen in 1901.

Effecten van klimaatverandering op natuur

Het droger worden van de zomers en het natter worden van de winters, zijn het gevolg van een veranderend klimaat. Deze schommelingen, en dan vooral de langere periodes van droogte, hebben grote invloed op onze bossen. Halverwege de vorige eeuw zijn er in Drenthe, maar ook zeker hier in het Drents-Friese Wold, veel fijnsparren geplant. Dit zou het geliefde vurenhout moeten worden wat voor vele doeleinden geschikt is. Ten tijde van het maken van de keuze voor deze bomen was het in Drenthe nog vochtig genoeg en waren het hier dus de ideale groeiomstandigheden voor de fijnspar. Maar de drogere zomers van de laatste jaren hebben ze erg kwetsbaar gemaakt. Je ziet fijnsparren dan ook in grote getalen doodgaan door ziekten en plagen. Ik schreef hier eerder al een blog over. De effecten van klimaatverandering op natuur zijn steeds meer zichtbaar.

Water vasthouden is een must

In het Drents-Friese Wold zijn de afgelopen jaren veel sloten gedempt. Die sloten waren bedacht om de natte laagtes en veentjes droger te maken tijdens de ontginning in de jaren ’30 van de vorige eeuw. Het overtollige water werd via de sloten uit het gebied geleid. Zo werden deze natte plekken voldoende droog en dus geschikt om bomen te planten voor de houtproductie. Gelukkig is dat droger maken op een aantal plekken mislukt en zijn er veentjes overgebleven waar nu veel bijzondere planten en dieren van afhankelijk zijn.

Nu er in het Drents-Friese Wold geen houtproductie meer is, zijn de sloten niet meer nodig. Door deze te dempen houden we zoveel mogelijk water in het gebied. Iedere druppel die valt, krijgt zo de kans om de grond in te zakken. Zo vullen we het grondwater aan om de drogere periodes te overbruggen. Ook maken we het bos meer divers met het inplanten van verschillende soorten bomen. Het bos wordt zo natuurlijker, krijgt meer (bio)diversiteit en kan hopelijk beter tegen de extremen.

Natte natuur houdt woonwijken droog

Er is trouwens nog een ander groot voordeel bij het vasthouden het water in de natuur. Dit zorgt benedenstrooms voor minder problemen met hoogwater tijdens de extremere perioden met veel regen. Via de sloten werd vroeger het water uit het Drents-Friese Wold via de beekdalen naar Meppel en Steenwijk afgevoerd. Steeds vaker ontstonden daar bij veel waterval problemen. Het is dan beter om het water vast te houden in de stukken natuur. Daar hebben mensen er minder last van.

Toch zal het ook hier soms voor problemen zorgen. Beuken bijvoorbeeld die lang onder water staan, sterven soms af. Reptielen en insecten die in de grond overwinteren worden door het stijgende water verrast in hun winterrust en bevinden zich onverwachts zo op hun laatste rustplaats. Een fietser moet een andere pad nemen, doordat delen van de route onder water staan en wandelaars zijn op sommige plekken beter af met flippers en een snorkel (of lieslaarzen) dan met hun stevige wandelschoenen… Maar een ondergelopen bos lijkt me altijd nog een beter alternatief dan woonwijken die onder water staan.

Ga met je laarzen op avontuur

Ondanks dat het soms best overlast geeft in het bos, ben ik als boswachter wel heel blij met al het water dat is gevallen. Deze natte maanden waren hard nodig om het grondwater aan te vullen. Al ken ik ook (uit ervaring) de uitdagingen en hindernissen die deze omstandigheden met zich meebrengen voor fietsers en wandelaars. Ik wandel zelf regelmatig in het Drents-Friese Wold en weet dus dat je een aantal flinke plassen tegen kunt komen. De één (onverwacht) wat dieper dan de andere. Gelukkig dragen wij stof die snel weer opdroogt…

Het wordt het komende weekend perfect weer om buiten te zijn. Ik heb eens bij mijn collega’s rondgevraagd en er zijn gelukkig nog genoeg plekken in onze mooie provincie waar je met – redelijk – droge schoenen prima kunt wandelen. Zie het lijstje hieronder: er zit vast iets voor je bij. Dus trek je waterdichte wandelschoenen of laarzen aan en geniet van je wandeling. Heb je een van deze routes gelopen? Laat in de reacties even weten hoe het was!

11 routes waar je droge voeten houdt

1. Wandelroute Oude Willem
   Route door ontginningsbos uit de jaren dertig van de vorige eeuw in het Drents-Friese Wold. Begin bij de Boscamping in Appelscha en volg de gele bordjes
2. Wandelroute Hunebedden Valtherbos
   Route langs hunebedden en andere sporen uit het verleden in het Valtherbos in Zuidoost-Drenthe. Je kunt parkeren vlakbij de start van de route, aan de Odoornerweg. Volg de rode aanwijzingen.
3. Wandelroute Haantjebakmeer
   Route door Emmerdennen tegen het centrum van Emmen, één van de oudste bosgebieden van Drenthe. Start op de parkeerplaats aan de Boslaan in Emmen en volg de rode route.
4. Wandelroute Mensinge
   Je vindt hier alle elementen van het klassieke Drentse landschap bij elkaar: bos in verschillende soorten en leeftijden, een authentieke havezate, heide, vennen, een lieflijk beekdal met een kronkelende beek, houtwallen en een es. Start op de parkeerplaats van de Brink in Roden en volg de blauwe route.
5. Wandelroute De Acht van Amen
   Een route door bos en beemd, bestaande uit 2 lussen van elk ongeveer drie kwartier tot een uur. Het dorp Amen is het centrum van de route en daarnaast begin en einde. Volg de groene route.
6. Boswachterspad Ballooërveld
   De grote, stille heide waar je het Drenthe van honderd jaar geleden nog terug vindt. Dat maakt een wandeling over het Ballooërveld zo bijzonder. Begin bij de Schaapskooi in Balloo of de parkeerplaats Galgenriet en volg de paarse route.
7. Wandelroute Eexterveld
   Wandelen langs oude houtwallen in de Drentsche Aa met een prachtig esdorp en een plantenparadijs waar ruimte is voor bijzondere planten. Startpunt is de parkeerplaats Anloërweg in Anloo, volg de bruine route.
8. Wandelroute Witteveen
   Verrassende wandeling om het Witteveen en langs het Lheebroekerzand met zijn jeneverbesstruwelen en langs het Witteveen in het Dwingelderveld. Begin op de parkeerplaats Smalbroek in Spier en volg de gele route.
9. Wandelroute Melkwegpad-Bospad
   Wandeling door de boswachterij Hooghalen, langs het voormalig Kamp Westerbork, het Hingsteveen en de radiosterrenwacht. Omdat het pad verhard is, is deze ook geschikt voor minder validen. Startplaats de parkplaats bij Kamp Westerbork, volg de witte route.
10. Wandelroute Schoonmeer
    Een wandeling door de boswachterij Odoorn op de Hondsrug. Starten kan aan de Schaapstreek in Odoorn.
11. Wandelroute Bos gaat voor je leven
    Wandelroute door boswachterij Gieten-Borger op de Hondsrug, met als thema de veelzijdige functies van bos. Startpunt is bij het Buitencentrum Boomkroonpad, volg de blauwe route. En als je er toch bent: het Boomkroonpad ligt altijd hoog en droog!