Het Aekingerzand Foto: Albert Henckel

“Als je niets doet, wordt alles bos.” Dat zeggen we als boswachters wel vaker. Is dat erg? Wel als je daarmee een belangrijk leefgebied kwijtraakt van soorten zoals bijvoorbeeld de tapuit. Daarom wordt er gewerkt op de heide om de strijd met boompjes en grassen aan te gaan. Zo worden er boompjes gezaagd, getrokken en uitgestoken door vele vrijwilligers, aannemers en enthousiastelingen die het bijzondere heide- en stuifzandlandschap met ons open houden. Binnenkort krijgen we extra ondersteuning uit een, voor het Drents-Friese Wold, nieuwe hoek.

Nieuwe ondersteuning in het onderhoud

Al vele jaren zijn de schapen een herkenbaar beeld in de natuur. Zij zijn naast de inzet van de hierboven genoemde personen en naast de begrazing door de runderen van grote waarde voor het onderhoud. Na de vestiging van de wolf in dit gebied is dit beeld echter wat veranderd. Daar waar ze vroeger in grotere getallen losliepen, grazen ze nu in een kleinere kudde onder toeziend oog van een herder. Deze kudde alleen blijkt echter niet voldoende om het gebied vrij van gras en boompjes te houden.

Daarom zet Staatsbosbeheer ter ondersteuning Exmoorpony’s in. Deze kudde is al actief geweest op andere plekken in de regio en is gewend aan de aanwezigheid van recreatie en andere dieren zoals de wolf. De kudde is geen eigendom van Staatsbosbeheer, maar wordt ingehuurd via een pachter. Samen met de eigenaar van de Exmoors houdt Staatsbosbeheer het natuurlijke gedrag in de gaten. Daarnaast beschikken ze over de vaardigheid om zich in kuddevorm goed te verdedigen tegen aanvallen.

Even voorstellen

De Exmoors lopen namelijk in een sociale kudde; een kudde met een familieband, een natuurlijke leeftijdsopbouw en met een evenredige verhouding tussen hengsten en merries. Zo blijven ze bij elkaar en beschermen ze elkaar bij een mogelijke dreiging.

Met zijn karakteristieke witte (meel)snuit en lichte ringen rond de ogen afgetekend op een bruine vacht, is de Exmoor een mooie verschijning. Het zijn gedrongen oersterke paardjes. Duizenden jaren geleden zwierven deze oerpony’s door Europa, maar doordat ze veel gekruist zijn met andere paarden verdween de oerpony geleidelijk uit beeld. De aantallen liepen zelfs zover terug dat ze alleen nog in de Engelse streek Exmoor in het wild voorkwamen. Het zal je dus niet verrassen dat hier ook de naam van deze pony vandaan komt. In het Nationaal park Exmoor leven de pony’s nog steeds in halfwilde kuddes. Fokprogramma’s hebben ervoor gezorgd dat het oerpaardje behouden bleef.

Excellente natuurbegrazers

Omdat Exmoorpony’s goed bestand zijn tegen zware omstandigheden, zoals kou, vocht en lage kwaliteit voedsel zijn ze uitermate geschikt om in te zetten bij het beheer van natuurgebieden. Zo is de Exmoor in de regio een bekend gezicht geworden. Bij collega terreinbeheerders in het Fochteloërveen en bij de Delleboersterheide lopen ze al langere tijd én met succes. Ook in diverse duingebieden worden goede resultaten behaald met deze dieren. Door hun (graas)gedrag zullen de pony’s een positief effect hebben op de bijzonder natuurwaarden van het Drents-Friese Wold.

Teamwerk: Kale open vlaktes zorgen voor nieuw leven

In eerste instantie worden de Exmoors ingezet voor het behoud van het open karakter van het Aekingerzand. Zo helpen ze te voorkomen dat dit bijzondere stuifzandgebied volgroeit met snelgroeiende, stikstofminnende begroeiing, zodat soorten die afhankelijk zijn van een open natuurgebied behouden blijft. Bij de Ganzenpoel worden ze ook ingezet en als de resultaten goed zijn, kun je ze waarschijnlijk wel op meer heideterreinen in het Drents-Friese Wold ontmoeten.

Ze zijn een waardevolle aanvulling op de runderen, omdat zij heel anders grazen. Paarden en pony’s eten namelijk met hun tanden, terwijl de koe zijn tong gebruikt. Zo kan een paard veel korter grazen dan een koe of zelfs een schaap dat kan. Zij houden ook veel meer van dat korte gras, dus zijn blij met het voorwerk van de runderen.

Een konijn is vervolgens  weer dankbaar voor het gekorte gras door de paarden. Dit kort stukje groen is voor hem een mooie lengte om aan te knabbelen terwijl er een goed wijds zicht is om eventueel gevaar vroegtijdig aan te zien komen. Op zijn beurt maakt de tapuit dan weer dankbaar gebruikt van de konijnenholen die gemaakt zijn. Zij maken hierin namelijk graag hun nest waar ze vervolgens gaan broeden. En zo helpen de soorten elkaar.

Mossen (landplanten), korstmossen (schimmels) en rozetplanten (waarbij bladeren vanuit het hart van de plant groeien, zoals muizenoor) voelen zich op deze kale schrale plekken ook uitermate thuis. Zeldzame zandbijtjes zijn hier ook te vinden en maken op deze vlaktes graag hun nesten. Een mooie plek dus voor het behoud van leven en het ontstaan van nieuw leven.

Wees welkom

Het gebied blijft toegankelijk voor de recreanten. Let altijd wel goed op de borden, niet ieder gebied heeft dezelfde regels. Want net als andere jaren zijn honden tijdens het broedseizoen van 1 maart tot 1 september niet toegestaan op het Aekingerzand. Buiten het broedseizoen mogen honden alleen aangelijnd het gebied in. Nu is de periode dat de natuur 1 grote kraamkamer is.

Exmoors staan er om bekend dat ze afstand houden van mensen, dus men kan het gebied nog steeds betreden. De bezoekers wordt wel, net zoals bij andere grote grazers, gevraagd de dieren de ruimte te geven en zelf ook de gepaste afstand te houden. Om te voorkomen dat de Exmoors ongewenst gedrag gaan vertonen mogen ze absoluut niet gevoerd worden.

Ruiters zijn ook nog steeds welkom op de 120 km aan ruiterroutes in het Drents-Friese Wold. Wel kan het betekenen dat je als ruiter een kudde paarden tegen kan komen in het gebied. We gaan er vanuit dat dit zonder problemen gaat. Op veel plekken zoals op Terschelling bijvoorbeeld gaat het harstikke goed en zijn er geen problemen tussen de kudde en ruiters. We houden het in de gaten en geef het ook vooral door als je het anders ervaart.

Nu het mooie weer er aankomt, alles nog meer in de knop komt, de vogels nog mooier beginnen te zingen (Tip: ga mee met de gids op vogelexcursie!) en waar het water op sommige plekken al zichtbaar is verdwenen, krijg ik in ieder geval nog meer zin om er op uit te trekken in het bos.

Wie weet komen we elkaar wel tegen in het prachtige Drents-Friese Wold.