Eeuwenlang is zeegras een belangrijke plant voor Texelaars geweest. Vanaf de 13e en 14e eeuw is het gebruikt als bouwmateriaal voor de wierdijken. Als waterplant heette zeegras in de volksmond wier. In een wierdijk lag een muur van gedroogd groot zeegras tussen rijen houten palen en aan de landkant versterkt met klei. Later is zeegras ook gebruikt als vulling voor matrassen, isolatiemateriaal in woningen en meststof op het bouwland. Het klein zeegras, apenhaar, was commercieel niet interessant.

Gebruik van zeegras
Groot zeegras kan 2m lang worden. Als eenjarige plant groeit het op droogvallende platen rond NAP. Beneden de laagwaterlijn kan het tot in 2,5m diep water groeien en is het een meerjarige plant. Het werd daar bij laag water met de zeis gemaaid en in drijfnetten verzameld van juni tot eind augustus. Zeegras werd op de dijken gedroogd. Daarna werd het binnendijks in zoetwater gewassen, het ijzerrijke Texelse water uit de Hoge Berg had daarbij de voorkeur, het zeegras kreeg dan snel de gewenste zwarte kleur. Daarna werd het opnieuw gedroogd en in balen van 50kg geperst en verkocht. Op het terrein van Kaapskil staat nog een oude wierschuur. Zeegras dat op de dijk aanspoelde werd ook gebruikt, maar was van mindere kwaliteit. Het gebruik van zeegras in dijken stopt nadat rond 1730 de paalworm ons land bereikte. Dit schelpdier heeft aan de kop twee schelpen waarmee het lange gangen in de palen boort, die hierdoor afbreken. Na de aanleg van de Afsluitdijk trad er een ziekte op waardoor het zeegras verdween. Welke rol de Afsluitdijk daar bij speelde is niet duidelijk, want het virus dat het zeegras aantastte dook ook op andere plaatsen op.

soortenrijkdom
Zeegrasvelden hebben een belangrijke functie. Ze vertragen plaatselijk de stroomsnelheid, waardoor daar meet sediment bezinkt. Zeegrasvelden bieden ook aan veel diersoorten onderdak. Een onderzoek tussen 1914 en 1916 leverde 71 diersoorten op. Veel jonge schol, maar ook grote aantallen paling. Zeenaald mannetjes verbleven er graag met hun jongen. Haring gebruikte het graag als legplaats voor de eieren. Schelpdieren waren er juist weinig.

Herstel van zeegrasvelden?
Langs de Noord-Atlantische kusten kwam het herstel van groot zeegras weer langzaam opgang, maar niet in onze Waddenzee. Dit kan zijn omdat na de aanleg van de Afsluitdijk de omstandigheden niet goed genoeg meer zijn. Ook de hoge aanvoer van voedingstoffen en de mechanische kokkelteelt kunnen het herstel belemmerd hebben. Maar het kan ook zijn dat de zaden of losgeslagen planten die nodig zijn voor vestiging niet meer hier terecht komen. De Afsluitdijk ligt er nog, maar de aanvoer van voedingstoffen is verminderd en de mechanische kokkelvisserij is gestopt. Het is daarom nu zinvol om te proberen of we via het uitzaaien van zeegras dit weer terug kunnen krijgen. Op verschillende plaatsen, voor Texel op De Schorren door Natuurmonumenten, is daarom zeegras uitgezaaid. Dit is gedaan door zeegras dat geoogst is bij Sylt in verankerde gaaszakken uit te zetten. Nadat het zaad de tijd gehad heeft om uit de zakken te vallen zijn ze weer opgeruimd. Nu is het afwachten of die de rijkdom van de zeegrasvelden weer terug kan brengen.

Erik van der Spek, boswachter Staatsbosbeheer
Foto’s: archief Historische Vereniging Texel, Eric Menkveld en Edcard Boot, Natuurmonumenten

Bron: Dankers, Norbert, Marieke van Katwijk en Katja Philippart, 2014 Texe0l is anders: 53-60, Texel, texelaars en zeegras