In de periode 2020-2022 deden Staatsbosbeheer en drie pachters een proef met gefaseerd beweiden op percelen op de Hoge Berg op Texel. Deze proef toont aan dat gefaseerd beweiden de natuurdoelen op de Hoge Berg bevordert. Sinds 1964 is er gewerkt aan behoudt en herstel van dit bijzondere landschap; graslanden omzoomt door tuinwallen en beweid met schapen, aangevuld met schapenboeten, drinkkolken en stolpen. Sinds de jaren 70 is het gebied ook onderdeel van wat we nu Nationaal Natuurnetwerk (NNN) noemen en is ook natuurkwaliteit een belangrijke opgave geworden. Die natuurkwaliteit realiseren leek niet goed te combineren met de cultuurhistorisch gewenste intensieve schapenhouderij. Met gefaseerd beweiden blijkt die combinatie wel mogelijk te maken. Een hoopvol perspectief voor zowel de cultuurhistorische , landschappelijke en ecologische waarden van het mooie gebied.

Cultuurhistorie combineren met natuur

Op het droge deel van het Hoge Berggebied binnen de NNN bestaat het natuurdoel grotendeels uit de realisatie van Fauna- en kruidenrijkgrasland en voor een klein deel uit Droog schraalland. Tot de natuurkwaliteit van beiden hoort de aanwezigheid van een aantal soorten dagvlinders gebonden aan grasland. Deze bleken op de percelen niet of nauwelijks aanwezig te zijn. Op hooilanden is al goede ervaring met gefaseerd maaien, waarbij een deel van de vegetatie een jaar over blijft staan. Dit is belangrijk omdat veel graslandvlinders op uitgegroeide grassen overwinteren. De vraag was of dit met gefaseerd beweiden ook te realiseren is en of dat dit in de bedrijfsvoering te combineren is. Het eerste deel van deze vraag is nu positief beantwoord, inpassing in de bedrijfsvoering kan nu besproken worden binnen het gebiedsplan waaraan gewerkt wordt door agrariërs en terreinbeheerders.

Hoe werk gefaseerd beweiden?

Bij gefaseerde beweiding wordt vanaf 1 mei een strook van het perceel afgezet zodat het niet beweid of gemaaid wordt. Deze strook blijft dan tot na de zomer van het volgende jaar staan. In het volgende jaar wordt vanaf 1 mei de volgende strook afgezet. Hierdoor is 20% van het perceel niet normaal bruikbaar. De doorgroeiende stroken zorgen er ook voor dat er bloeiende planten aanwezig blijven waarop insecten voedsel kunnen zoeken wanneer de rest van het perceel beweid of gehooid is. Wanneer eind april het perceel afgegraasd is of gemaaid dan bevorderd dit de aanwezigheid van kruiden in de strook die blijft staan.

Een stuk van het land is hier tijdelijk uit de begrazing gehaald

Monitoring van het effect

Er is gekeken of de maatregel effect heeft door de aanwezigheid van insecten te monitoren. Omdat het gebied ook belangrijk is voor een aantal bijensoorten zijn die in de monitoring meegenomen, ook is er naar vliegen gekeken. Dagvlinders en hommels zijn geteld door maandelijks (april-augustus) het perceel langs de randen door te lopen en de aantallen te tellen, zo mogelijk per soort. Naar bijen en vliegen is gekeken met hulp van een serie kleurvallen per perceel.

Een Texelse zandbij, een specialiteit van de Hoge Berg 

Resultaat monitoring

Er zijn drie percelen van drie pachters bekeken, op een van de percelen is in het derde jaar niet meegedaan. Bij de twee telroutes dagactieve vlinders op percelen waar het gefaseerd beweiden is voortgezet blijft het beeld positief. Op het perceel aan het Slingerwegje steeg het aantal waargenomen dagactieve vlinders van 117 via 131 naar 256; ruim een verdubbeling. Op het Padstuk steeg het aantal van 57 via 65 naar 70. Het verschil van effect op beide percelen zou kunnen komen doordat het Padstuk hoger en droger ligt. Volgens de bodemkaart gaat het op beide percelen om laarpodzolgronden met lemig fijn zand. Ook het perceel De Hoogte is hierin ingedeeld. Op perceel De Hoogte verschoof het aantal dagactieve vlinders via 54 via 109 weer terug naar 53 nadat het gefaseerd beweiden op dit perceel is gestopt.

Voor hommels was 2022 op Texel een slecht jaar, dat maakt het lastig om iets te zeggen over het effect van deze beheermaatregel op deze soortgroep. Dat op de percelen Slingerwegje en Padstuk de aantallen niet onder de waarnemingen van 2021 doken of zelfs iets beter beleven kan als een hoopvol signaal worden gezien, het positieve effect op de Hoogte van 0 naar 7 is ongedaan gemaakt en weer terug naar 0.

Dit project is onderdeel van project Boeren, Visser en Buitenlui van: Stichting Buitenplaats Brakestein, Stichting Marien Texel, Stichting Texels Museum, Schapenbedrijf De Waddel, ANLV De Lieuw en Staatsbosbeheer. Het project is medemogelijk gemaakt door: Waddenfonds, StiftTexel, Provincie Noord-Holland en de medewerking van M. Kikkert, J.W. Bakker en VOF Rozenhout.